Almanya’ya verilen dış ticaret açığı oluştur-
du. Bunlara İsviçre, ABD, İtalya, İran, Japon-
ya, Hindistan ve Güney Kore eklendiğinde
Türkiye’nin 10 ülkeye verdiği açık 68,5 milyar
dolara ve toplam ithalatta %91 paya ulaştı.
Ocak-Eylül döneminde Türkiye, Gü-
ney Kore’ye yaptığı ihracata karşılık 14 kat,
Hindistan’a yaptığı ihracata karşılık 10 kat,
İsviçre’ye yaptığı ihracata karşılık 9 kat,
Japonya’ya yaptığı ihracata karşılık 8 kat,
Çin’e yaptığı ihracata karşılık 7 kat, Rusya’ya
yaptığı ihracata karşılık 4 kat fazla ithalat
yaptı.
Dış ticaret açığının %21’i Çin’e verilen
açıkla oluştu. 2,7 milyar dolarlık ihracata kar-
şılık 18,5 milyar dolarlık resmi ithalat yapıldı.
Çin’den yapılan ithalat %18, ihracat ise %2
artış gösterdi.
Rusya 13 milyar dolarla Çin’den sonra en
çok dış ticaret açığı verilen ülke oldu. Rusya’ya
yapılan ihracat %5 artışla 5,2 milyar dolar, it-
halat ise %6 azalışla 18,5 milyar dolar olarak
gerçekleşti.
Türkiye’nin en çok dış ticaret fazlası ver-
diği ülke ise Irak oldu. Irak’a 8,5 milyar dolar
ihracat yapılırken, ithalat sadece 90 milyon
olarak kaldı. Azerbaycan 2 milyar dolar dış ti-
caret fazlasıyla ikinci sırada yer aldı.
Özetle ekonomide yılın üçüncü çeyreği
diğer gelişmekte olan piyasalar gibi Türkiye
ekonomisi açısından da zorlu geçti. Sermaye
çıkışları ve Amerikan Merkez Bankası (FED)
kaynaklı küresel belirsizlik ekonomiyi etki-
ledi. Ancak ılımlı artışa devam eden ihracat-
tan alınan destekle ekonomideki büyümenin
devam ettiği düşünülüyor. İç piyasanın da
canlanması halinde ekonominin 2013 yılı bü-
yümesinde Orta Vadeli Program hedefi olan
%4’ün üzerine çıkılabilir.
Y
ılın son çeyreğine girerken ekonomide büyüme tempo-
sunda bir artış gözüküyor. Bu artışın bir göstergesi de cari
açıktaki artış. İlk dokuz ayda cari açık bir önceki yılın aynı
dönemine göre %28 artarak 49 milyar dolara yükseldi. İlk
dokuz ayda 49 milyar dolara ulaşan cari açığa karşılık bu dönemde
gerçekleşen finansman girişi ise 59 milyar doları geçti. Böylece döviz
rezervlerinde 10 milyar dolar artış kaydedildi.
Cari açık, temelde tasarruf yetmezliğinden kaynaklandığı için de,
hem yatırım artışı üzerinden hem de tüketim harcamalarının toplam
tasarrufu düşürmesi nedeniyle ekonomideki canlanma dönemlerinde
cari açığın artışı artık olağan ve beklenen bir durum.
Cari işlemler açığında etkili olan dış ticaret açığı, bu dönemde 9,8
milyar dolar artarak 61 milyar dolara çıktı. Altın ithalatı 5,4 milyar
dolar artarak 12,1milyar dolar olurken, altın ihracatı 7,6milyon dolar
azalarak 3,1 milyon dolar oldu.
Altın hariç bakıldığında ihracattaki artış oranının, ithalattaki ar-
tış oranından daha yüksek olduğu göze çarpıyor. Buna göre net ihra-
catın üçüncü çeyrekte büyümeye pozitif bir katkı yapması bekleniyor.
İthalatın detaylarına bakıldığından tüketim malları ithalatının
%15 artışla 22,3 milyar dolara ulaştığı görülüyor. Türkiye ithalatının
%12’sini oluşturan tüketimmalları kapsamında, binek otomobillerde
6,4 milyar dolar, yarı dayanıklı tüketimmallarında 5 milyar dolar, da-
yanıksız tüketim mallarında 4 milyar dolar, dayanıklı tüketim malla-
rında ise 3,8 milyar dolar ithalat yapıldı.
Turizm gelirleri 2,5 milyar dolar artarak 21,3 milyon dolara, tu-
rizm giderleri de 580milyon dolar artarak 3,4milyon dolara yükseldi.
Dolayısıyla, net turizm geliri %12 artarak 18 milyar dolara ulaştı.
Uluslararası yatırımcıların yurt içinde yaptıkları net yatırımlar 1,8
milyon dolar azalarak 8,7 milyar olarak gerçekleşti. Yurt içinde yerle-
şik kişilerin yurt dışında yaptıkları net yatırımlar ise 1,2 milyar dolar
azalarak 1,9 milyar dolar oldu.
Cari açık rakamı yıl sonunda 60milyar doları geçecek gibi görünü-
yor. Bu açığın uzun vadeli girişlerle, yani doğrudan yatırımlar kana-
lından giren dövizle dengelenmesi daha sağlıklı bir görünüm sağlardı.
Zira cari açığın finansmanı daha kısa vadeli kalemlere kaydıkça, döviz
kurundaki oynaklıklar ve dalgalanmalarda artıyor.
Son dönemde doğrudan yatırım kaleminde parlak bir dönem
yaşanmıyor. Geçen yılın ilk dokuz ayında gerçekleşen net 7,4 milyar
dolarlık doğrudan yatırım girişine karşılık, bu yılın aynı döneminde
6,8 milyar dolarlık giriş var. Yani ekonomik büyümenin düşük kaldığı
geçen yıla göre bile daha az doğrudan yatırım girişi var.
Bankacılık sektörünün net kredi kullanımı, bir önceki yılın dokuz
ayına göre 11,8 milyar dolar artarak 14,5 milyar dolar oldu. Reel sek-
tör şirketleri ise geçen yılın dokuz ayında 5,5 milyar dolar kredi kul-
lanmışken, bu yılın aynı döneminde 69 milyon dolar net geri ödeme
gerçekleştirdi.
Ülke bazında bakıldığında dış ticaret açığının %91’inin 10 ülke-
den kaynaklandığı ve özellikle de Asya ülkelerinin âdeta açık pazarı
haline geldiğimiz görülüyor.
75 milyar dolarlık dış ticaret açığının yarısını Çin, Rusya ve
EKONOMİK
FORUM
7
i
CARİ AÇIĞIN FİNANSMANI
DAHA KISA VADELİ
KALEMLERE KAYDIKÇA,
DÖVİZ
KURUNDAKİ OYNAKLIKLAR VE
DALGALANMALAR
DA ARTIYOR.
