PROJEKSİYON
BÜYÜME:
Alaattin AKTAŞ
Ô
GÖSTERGELER
EKONOMİK
FORUM
115
i
Türkiye’nin adeta klasik hale gelen bir
büyüme hedefi var; % 4. Bu yıla da % 4’lük
büyüme öngörüsüyle başlandı. Ama gidişat,
bu oranın tutturulamayacağını gösteriyor-
du. 2015-2017 dönemine ilişkin orta vadeli
program yapılırken bu yılın büyüme hedefi
revize edildi ve %3,3’e çekildi. Yılın ilk ya-
rısında %3,3’lük bir büyüme sağlanmıştı,
ikinci yarıda da aynı oranın tutmasıyla yıl-
lık gerçekleşme doğal olarak %3,3 olacaktı.
Her ne kadar üçüncü çeyrekte % 3 dolayında
kalınacağı tahmin ediliyorsa da, ikinci yarı
toplamında %3,3’lük bir oranın yakalanabi-
leceği umuluyordu.
Ancak, TÜİK üçüncü çeyrek büyümesini
açıkladığında bir hayal kırıklığı yaşandı. Doğ-
rusu, üçüncü çeyrekteki büyümenin %3’ü pek
aşmasa da, çok da aşağılarda kalmayacağı bek-
lentisi vardı. Oysa açıklanan oran tambir hayal
kırıklığıydı. Türkiye ekonomisi üçüncü çeyrek-
te sabit fiyatlarla ancak %1,7 büyüyebilmişti.
Tahminin çok altında kalınmasının nede-
ni tümüyle tarım sektöründeki daralmaydı.
“Bir fabrikada, elektriğiniz, hammaddeniz
varsa, pazarınız da hazırsa istediğiniz kadar
buzdolabı ya da başka bir beyaz eşya veya bir
elektronik eşya üretebilirsiniz. Ama konu ta-
rım olunca istediğiniz kadar, örneğin buğday
üretme şansınız yoktur. Mahkûmsunuzdur
doğaya. Kuraklık olur, don olur, fazla yağış
olur; olur da olur... İşte o zaman üretim ön-
görünüz de altüst olur” benzetmesi yapılı-
yordu. İşte üçüncü çeyrekte yaşanan da tam
olarak buydu.
İlk ve ikinci çeyrekte revize edilen oran-
lara göre %4,8 ve %2,2’lik büyüme gerçekleş-
mişti; üçüncü çeyrekteki %1,7 ile birlikte ilk
dokuz ayın büyümesi %2,8’i ancak bulmuştu.
Üçüncü çeyrek oranı, yılın tümü için ön-
görülen revize %3,3’ün de hayal olmasına yol
açtı. Türkiye, yıllık%3,3’ü tutturabilmek için son
çeyrekte %4,8 gibi bir büyümeye ulaşmak duru-
munda ki, doğrusu bu damümkün görünmüyor.
Büyümenin üçüncü çeyrekte tahminlerin
çok altında kalmasının tarımdan kaynaklan-
dığını belirttik. Tarım, toplam GSYH’de en
yüksek payı üçüncü çeyrekte alıyor. Bu pay,
%14-15 dolayında oluşuyor. İşte tarımın payı-
nın en yüksek düzeye çıktığı üçüncü çeyrekte,
çok dramatik bir üretim gerilemesi yaşandı.
Tarım sektörü bu yıl üçüncü çeyrekte
%4,9 daraldı ve bu daralma büyümeyi fren-
leyen bir etki yaptı. Tarım üçüncü çeyrekte
büyümese bile en azından daralmasa ve geçen
yılın aynı dönemindeki kadar bir büyüklük
oluşsaydı, üçüncü çeyrekteki toplam GSYH
büyümesi %1,7 değil, %2,4 olacaktı.
Bu arada, tarımın %4,9’luk daralmaya
rağmen üçüncü çeyrekte toplam GSYH için-
de %14 pay aldığını da belirtelim.
Devlet harcamasında artış
GSYH’nin harcamalar yöntemine göre
detayı, bir gerçeği tüm çıplaklığıyla ortaya
koyuyor. Türkiye’de hanehalklarının nihai tü-
ketim harcaması yerinde sayıyor, harcamayı
yapan ise devlet.
Hanehalklarının nihai tüketim harcaması
üçüncü çeyrekte yalnızca %0,2 artmış, dokuz
aylık artış da %1,3 olmuş. Buna karşılık devle-
tin nihai tüketim harcaması üçüncü çeyrekte
%6,6, ilk dokuz ay toplamında ise %6 artış
göstermiş. Devletin üçüncü çeyrekteki nihai
tüketim harcaması kapsamında maaş ve üc-
retler %3,7 artarken, mal ve hizmet alımının
%9,1 arttığı dikkati çekiyor.
Peki yatırımlar ne kadar mı artış gösterdi?
“Artmış mı ki” demek daha doğru, gayrisafi
sabit sermaye oluşumu üçüncü çeyrekte %0,4,
dokuz ay toplamında ise %1,3 azalmış.
