7 / 132
7
EKONOMİK
FORUM
Büyüme rakamı yüksek gözükse de, ayrıntılara bakıldığında
bunun genele yayılmadığı görülüyor. Tüm sektörler ç n yaygın ve
sürdürüleb l r düzeyde yüksek b r büyüme henüz söz konusu değ l.
Özel tüketimde ikinci çeyrekte başlayan canlanmanın ya-
vaşladığını görüyoruz. İkinci çeyrekte %5,5 artan özel tüketim
harcamaları üçüncü çeyrekte %3,4 artmış. İkinci çeyrekte %11,7
artan özel sektör yatırım harcamaları üçüncü çeyrekte iyice
yavaşlamış ve %0,7 azalmış. Kamu tüketim harcamaları %7,8
artarak ikinci çeyrek düzeyini korumuş. Buna karşılık kamu
yatırım harcamalarındaki artış ikinci çeyrekte yüzde 1,4 iken
üçüncü çeyrekte bu oran %0,5 olmuş.
Gerek tüketimde gerekse yatırımda ikinci çeyreğe göre bir
miktar yavaşlama söz konusu. Diğer yandan stoklarda görülen
artış 2013 üçüncü çeyreğinden bu yana en yüksek seviyesine
ulaştığı görülüyor. Bu da üretim tarafında görülen canlan-
manın talep tarafında o kadar kuvvetli olmadığını gösteriyor.
Nitekim iç talepteki kısmi yavaşlamaya ek olarak ihracatta da
%0,6’lık düşüş gerçekleşmiş.
Ekonomi TL bazında büyümekle birlikte, döviz kurlarındaki
artıştan dolayı dolar bazındaki küçülme %14’ü buldu. Milli gelir
800 milyar dolardan 742 milyar dolara geriledi. Kişi başı gelirse
10 bin doların altına geriledi ve 9,5 bin dolara düştü. Büyüme
rakamı yüksek gözükse de, ayrıntılara bakıldığında bunun ge-
nele yayılmadığı görülüyor. Tüm sektörler için yaygın ve sürdü-
rülebilir düzeyde yüksek bir büyüme henüz söz konusu değil.
Ekonominin %70’ini oluşturan hane halkı tüketimi 2,2
puanlık bir katı veriyor. Yani büyüme oranının yarısı buradan
gelmiş. Kalan büyüme stok artışından 1 puan ve kamu harca-
malarından 0,8 şeklinde. Büyümenin kalitesi anlamında büyük
önemi olan ihracat ve yatırımlar büyümeye neredeyse hiç
katkı yapmamış.
Sektörel bazda da ekonominin yaklaşık yarısını meydana
getiren sanayi, inşaat ve ticaret sektörlerinin ortalama yıllık
büyüme oranı üçüncü çeyrekte sadece %1,2 olarak gerçekleş-
miş. Bu sektörlerin dönemsel büyümeye katkıları da toplamda
ancak 0,4 puan. İmalat sanayi 0,3, ticaret 0,1, inşaat 0,1 gibi çok
düşük katkılar vermiş. Ama finansal hizmetlerde çarpıcı bir
büyüme var. Buradan büyümeye 1,6 katkı gelmiş. Tek başına
hizmetler sektörünün büyümeye katkısı 2,8 puanı bulmuş.
Ayrıca veriler üst gelir gruplarında tüketim artışının yüksek,
alt gelir gruplarındaki tüketimin düşük seviyede olduğunu gös-
teriyor. Vatandaşın büyümeyi hissetmemiş olmasının bir nedeni
bu. İş dünyasının büyümeyi hissetmemiş olmasının nedeni de
yatırım ve ihracatın yatay seviyede seyretmiş olması.
Bir diğer ilginç durumda tarımda gözüküyor. Gıda harca-
malarında milli geliri 1 puana yakın küçültecek bir daralma
yaşanmış. Ama tarımdaki büyüme milli geliri 1,5 puan artıracak
kadar önemli bir büyüme meydana gelmiş. Normalde tarımsal
üretimin bu kadar büyüdüğü bir çeyrekte fiyat düşüşleri yaşan-
malıydı. Ama tersine dünya fiyatları bile düşerken bu çeyrekte
tarım ve gıda fiyatları hızlı bir artış gösterdi. Gıda ve içecek
gibi temel harcamalar düşerken, eğlence harcamalarının %10
artması ve bunun da büyümeye yarım puan katkı vermesi de
ayrıca ilginç gözüküyor.
Sonuç olarak toplum genelinin pek hissetmediği bir büyü-
me yaşanmış. Bu nedenle manşet rakamı öne çıkarıp fazlasıyla
iyimser yorumlar yapmak doğru olmayabilir. Hele FED faiz
artışının getireceği yeni ortamı, Suriye ve Rusya ile yaşanan
krizleri de düşündüğümüzde.
Özetle zarf iyi ama mazruf sorunlu. Büyümenin manşet
rakamı iyi gözükürken içeriğinde sıkıntılar gizli. Öte taraftan
son çeyrek sanayinin ve özel tüketimin canlanmasını bekli-
yoruz. Bunun da etkisiyle Orta Vadeli Program’da %4 olarak
öngörülen 2015 yılı ekonomik büyümesinin %3,7 civarında
gerçekleşeceğini tahmin ediliyor.
TOBB Başkanı
Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği
(Eurochambres) Başkan Yardımcısı
İslam Ticaret, Sanayi ve Tarım
Odası (ICCIA) Başkan Yardımcısı ve
Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) Yönetim Kurulu Üyesi
baskanlik@tobb.org.trM. R fat
HİSARCIKLIOĞLU