PROJEKSİYON
DIŞ BORÇ:
Alaattin AKTAŞ
Ô
GÖSTERGELER
EKONOMİK
FORUM
113
i
İç ve dış borcu birlikte değerlendirmek,
hatta kıyaslamak aslında elmayla armudu
kıyaslamaktan farksız. İç borç, aynı zaman-
da iç alacak demek. Kaynakların belli ellerde
toplanıyor olması, gelir dağılımı adaletsiz-
liğini pekiştirmesi gibi olumsuzluklar bir
yana, ne kadar iç borç varsa, o kadar da iç
alacak vardır. Şöyle bir örnek düşünelim:
Bir baba işi için, kazanç elde eden oğlun-
dan 10 bin lira borç almış olsun; babasına
10 bin lira borç veren oğul da varsayalım
ablasından 15 bin lira borç alsın. Şu durum-
da ailede toplam borç 25 bin liradır. Ama
alacak toplamı da 25 bin liradır. Baba net
10 bin lira borçludur, oğlu 10 bin lira ala-
caklı, 15 bin lira borçlu, yani net 5 bin lira
borçlu durumdadır. Ablanın ise net 15 bin
lira alacağı vardır. İster brüt borç ve alacağı
kıyaslayalım ki 25’er bin liradır, yani borç
ve alacak birbirine eşittir; ister net alacak
ve borcu kıyaslayalım, o da 15 bin liradır ve
birbirine eşittir.
Yani aile içinde alınan ve dolayısıyla ve-
rilen borçlar her zaman için birbirine eşittir.
Bu aile, ancak komşusuyla bir alacak-borç
ilişkisi yaşarsa o zaman net alacaklı ya da
borçlu konumuna geçer.
İç borçlanma aracı olarak çıkarılan ve
yurt dışında yerleşiklere satılan kıymetler
elbette farklı bir durum yaratır, o konumuz
dışında.
Yüksek enflasyonu göze aldığınız süre-
ce iç borçla baş etme şansı her zaman için
olabilir, çok maliyetliyse de olabilir. Ama
bizim banknot matbaamızın dolar basma
olanağı yok. Yani önemli olan iç borç değil,
dış borçtur.
Dış borç 400 milyarı aştı
Dış borç, aile bireylerinden değil, kom-
şudan, komşulardan alınan borçtur. Üstelik
onlardan başka para cinsinden, döviz cin-
sinden borçlanmışsınızdır. Siz TL kazanır-
ken, TL’yi denkleştirip dövize çevirip dış
borcunuzu ödemeye çalışırken, bir de döviz
kuru yükselirse işler iyice sarpa sarar, bu
kaçınılmazdır ve Türkiye’de son dönemde
kaygı uyandıran da budur. 2 lira ile 1 dolar
alıp 1 dolarlık borcunuzu kapatma şansınız,
kur yükseldiğinde 2,2 lira ile 1 dolar alma
noktasına getirir sizi. Ve panik başladı mı da
çığ gibi önüne katar götürür sağlam görünen
çoğu kişi ve kurumu.
2014 (*)
2013
2012
2011
2014 (*)
2013
2012 2011
Toplam dış borç stoku
401,7
389,3
338,7 303,6
Vadeye göre
Kısa vadeli
130,7
129,3
100,2 81,6
Kamu
18,2
17,6
11,0 7,0
TCMB
0,7
0,8
1,0 1,2
Özel
111,8
110,9
88,1 73,4
Finansal kuruluşlar
77,5
75,9
59,3 46,5
Finansal olmayan kuruluşlar
34,3
35,0
28,8 26,8
Uzun vadeli
271,1
260,0
238,6 222,0
Kamu
101,3
98,3
92,9 87,2
TCMB
3,6
4,4
6,1 8,1
Özel
166,1
157,3
139,6 126,6
Finansal kuruluşlar
78,5
71,7
55,5 47,0
Finansal olmayan kuruluşlar
87,6
85,6
84,1 79,7
Borçluya göre
Kamu kesimi
119,5
115,9
104,0 94,2
TCMB
4,3
5,2
7,1 9,3
Özel sektör
278,0
268,2
227,7 200,0
Yüzde oranlar
Kısa vadeli dış borç / Toplam dış borç
32,5
33,2
29,6 26,9
Kamu dış borç stoku / Toplam dış borç stoku
29,7
29,8
30,7 31,0
TCMB rezervler (net) / Kısa vadeli dış borç
102,2
101,3
119,0 108,2
Toplam dış borç stoku / GSYH
-
47,4
43,1 39,2
(*)
Haziran itibarıyla
Toplam Dış Borç 402 Milyar Dolara Ulaştı (Milyar $)
