TİCARET ODALARININ GEÇMİŞTEKİ
FAALİYETLERİ NEDEN ÖNEMLİ?
İstanbul Ticaret Odası’nın 14 Ocak
1882’de faaliyete geçmesinden sonra, taş-
radaki ticaret odalarının da kurulmaya
başlandığı gözlemleniyor. Zaten ticaret
odaları kurulurken İstanbul Ticaret Oda-
sı’nın iç tüzüğü esas alındığından taşra-
daki ticaret odalarının İstanbul’dan önce
(14 Ocak 1882) kurulmasının mümkün
olmadığının da belirtilmesi gerekiyor.
Bugün Türkiye’deki ticaret odalarının
bazılarının tarihçelerinin pek sağlıklı ol-
madığı söylenebilir. Zira logolarında ya-
zılı kuruluş tarihleri yukarıdaki bilgilerle
çelişiyor. Bu nedenle yukarıdaki bilgiler
ışığında, ticaret odalarının kuruluş ta-
rihlerinin yeniden gözden geçirilmesinde
fayda var.
Dersaâdet Ticaret Odası’nın çıkarmış
olduğu söz konusu gazete, taşra ticaret
odaları açısından da son derece önem-
li. Zira bu gazetenin inceleyebildiğimiz
iki nüshasında, taşradan gönderilen ra-
porlar yer alıyor. Örneğin 6’ncı sayıda;
Kastamonu, Selânik, Diyarbekir ve Trab-
zon’dan gönderilen ticarî faaliyetlerle
ilgili raporlar bulunuyor. Bu raporlar,
ulaşımın çok sıkıntılı olduğu o yıllarda
İstanbul ile taşra arasında sağlıklı bir ile-
tişimin olduğunu gösteriyor. Dersaâdet
Ticaret Odası Gazetesi’nin bütün sayı-
ları incelendiğinde; İstanbul’la beraber,
taşradaki vilâyetlerin ekonomik durumu
hakkında kıymetli bilgilere ulaşılacağı
kanaatindeyiz.
TOBB veya İstanbul Ticaret Odası,
söz konusu gazetenin tüm sayılarının
dijital ortama aktarılmasını sağlayabilir.
Bu veriler, taşradaki ticaret odalarına
gönderilirse çok hayırlı bir hizmet yapıl-
mış olur. Taşradaki araştırmacılar, söz
konusu gazeteyi kolaylıkla inceleyerek
Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönem-
lerindeki yerel ticarî faaliyetlerle ilgili
çok kıymetli bilgilere ulaşabilir. Bugün
bazı illerde ticaret odalarının arşivleri
yetersiz, özellikle eski harflerle basıl-
mış bilgileri ihtiva eden 1928 öncesine
ait belge bulmak çok zor. İllerin, yakın
dönem ekonomi tarihlerinin yazılması
bakımından böyle bir çalışmanın yararlı
olacağı düşünülmeli.
DİPNOTLAR:
1)
Gazetenin ilk sayısı 24 Kânûn-ı evvel 1300 (5 Ocak
1885) tarihinde yayımlanmıştır.
2)
Eski yer adlarının bugünkü karşılığı parantez içinde
gösteriliyor.
Odası’nın genel kurul toplantısı yapılır. Bu toplantı İstanbul
için olduğu kadar, taşra ticaret odaları açısından da son dere-
ce önemlidir. Odanın kâtibi, bugünkü ifadeyle genel sekreteri
Alexsandr İspiraki Efendi, 1882-1883-1884 yıllarına ait çalış-
maları kapsayan ve bizzat kendisinin hazırladığı bir raporu
genel kurula sunar. Raporda şu hususlara yer verilir:
“Yerli sanayinin yabancılar karşısında korunması, ithal
malların yurt içinde üretilmesi, transit ve gümrük işlemleri-
nin kolaylaştırılması, Bartın Limanı’nın temizlenmesi, tica-
ret ve denizcilik okullarının müfredatının hazırlanması, yerli
mallardan alınan gümrük ve iskele vergisinin kaldırılması,
tellâllar ve simsarlar tüzüğünün hazırlanması, taşrada ticaret
odalarının açılması, yabancı sigorta şirketleriyle ilgili düzen-
lemeler yapılması vb.” Bu rapor Dersaâdet Ticaret Odası Ga-
zetesi’nde yayımlanır.
1
Başkâtip Alexsandr İspiraki Efendi tara-
fından hazırlanan ve yukarıda sözü edilen
raporun 8’inci maddesi aynen şu şekildedir:
“Vilâyâtta Ticaret Odaları Te’sîs ve Teş-
kili. Vilâyât-ı şâhânede Ticaret Odaları te’si-
sinin fevâid ve muhâsenâtı oda tarafından
arz ve inhâ olunmakla ticaret-i milliyenin
terakkisine medar olabilecek
kâffe-i husûsat hakkında bü-
lend-i himmet-i meşhud bâ-
sire-i ibtihâcımız olan hükû-
met-i seniyye cânibinden bu
misüllü odalar te’sis ve teşki-
li için vülâta izâm ve muta-
sarrıfin-i kirâm hazerâtının
cümlesine emir i’tâ buyu-
rulmuştur. Ticaret Odaları
te’sis kılınan vilâyât ve elviye
ile kazalar bervech-i âti zîkr
ve ta’dâd olunur.”
Özetle deniyor ki, “Hükû-
metimizce, millî ticaretin geliştirilmesi için
taşra illerinde ticaret odaları kurulması is-
tenmiş, bu hususta, valilere ve mutasarrıflara
emir verilmiştir.”
Söz konusu raporda geçen şekliyle;
1882, 1883 ve 1884 yıllarında, İmparator-
luk dâhilinde ticaret odası kurulan 15 vilâ-
yet, 11 sancak ve 41 kazanın adları şu şekil-
de sıralanır:
VİLÂYETLER:
Kastamonu, Konya, Musul, Van, Edirne, Ada-
na, Trabzon, Bursa, Diyarbekir, Trablusgarb, Halep, Bağdat,
Mâmuretü’l-aziz (Elâzığ), Selânik, Cezâyir-i bahr-ı sefid
2
.
SANCAKLAR:
Burdur, Karahisar (Afyonkarahisar), Kırkkilise
(Kırklareli), Gelibolu, Gümüşhane, Samsun, Gümülcine, Bas-
ra, Mardin, Maraş, Kuds-i şerif.
KAZALAR:
Nallıhan, Mustafapaşa, Cisr-i ergene (Uzunköp-
rü), Havsa, Ereğli, Ilgın, İmroz, Bozcaada, Seydi, Bozkır, Şa-
tak (Çatak), Müküs, Adilcevaz, Erciş, Lüleburgaz, Baba-yı atik
(Babaeski), Ahtebolu (Burgaz), Vize, Tırnova, Midye, Şarköy,
Keşan, Enez, Cebel, Mersin, Karaisalı, Of, Atina (Pazar),
Hopa, Çarşamba, Bafra, Ünye, Terme, Fatsa, İskeçe, Sultanye-
ri (Mestanlı), Âhiçelebi, Eğridere, Rize.
EKONOMİK
FORUM
27
i
Yrd. Doç. Dr. Mustafa ESKİ
Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi
Kastamonu Üniversitesi
Ô
l
Kastamonu
Ticaret Borsası
Yönetim
Kurulu Başkanı
Sedat İçeri ve
Kastamonu
Eğitim Fakültesi
öğretim üyesi
Yrd. Doç. Dr.
Mustafa Eski
oda/borsaların
tarihçeleriyle
ilgili çalışırken.
