77 / 132
77
EKONOMİK
FORUM
nucu, doğalgaz kullanan sektörlerde orta
vadede çözüm üretilemeyerek sıkıntı ya-
şanması kaçınılmaz olabilir.
Rusya dışında doğalgazda
alternatif ülkeler
Peki ya alternatif ülkeler? Potansiyel
doğalgaz anlaşmalarının yürürlüğe girme-
sini sağlayacak üretim ve iletimde gerekli
altyapıların gerçekleştirilmeleri 10 yıl gibi
çok uzun süre aldığı göz önüne alındığında,
alternatif ülke kaynaklarına ulaşmada da
kısa ve orta vadede sıkıntı görülüyor. Gerek
üretim imkânları gerekse Türkiye dâhilindeki
altyapı imkânları dikkate alındığında, en ya-
kın sürede devreye girmesi söz konusu olan
kaynak Irak. Bunun yanında, İran’ın üretim
alanında yeni kuyular için yatırım yapması
durumunda, Türkiye’nin bu ülke ile bağ-
lantılı iletim kapasitesi yeterli olduğundan
orta vade için sorun görünmüyor. Diğer ta-
raftan, Azerbaycan’ın 2023’lü yıllarda Hazar
Denizi’nde ilave üretim sahalarından çıkara-
bileceği potansiyel 10 milyar metreküp ga-
zın Türkiye’ye getirilmesi ihtimal dâhilinde
bulunuyor. Ancak burada derin denizlerde
üretim yapacak platform kapasitelerinde
kısıntı olduğu görülüyor.
Türkiye’nin Rusya için önemi
Türkiye’nin yanı sıra, duruma bir de Rusya
tarafından bakmakta da fayda var. Rus ekono-
misi ihracatının temel kalemlerini oluşturan
petrol ve doğalgaz fiyatlarının 2014 yılından
beri yaşadığı hızlı düşüşle birlikte zor günler
geçiriyor. Petrol fiyatları 2014 yılının Temmuz
ayında 115 dolarken, Ocak ayında 45 dolara
kadar düştü ve son bir yıldır da bu civarlar-
da seyrediyor. Doğalgaz fiyatları ise 2014
yılından beri yaklaşık %53 oranında bir düşüş
sergiliyor. Elbette ekonomisinin %43’ünün
doğalgaz ve petrol ihracatına bağlı olduğunu
düşününce, Rusya’nın bir resesyon içerisinde
olduğu gerçeği şaşırtıcı değil
4
.
Rusya’nın petrol ve doğalgaz ihraca-
tından elde ettiği gelir, 2015 yılının ilk yedi
ayında geçen yıla göre %42 oranında dü-
şüş gösteriyor
5
. Rus ekonomisi, 2015 yılının
ilk çeyreğinde %1,6, ikinci çeyreğinde ise
%2 oranında daraldı. Ruble düşen petrol
ve doğalgaz fiyatlarıyla birlikte geçen yılın
Ekim ayına göre %48 oranında değer kay-
betti. Peki, bu bağlamda Türkiye’nin Rusya
için önemi ne?
Aşığıda yer alan grafikte görüldüğü
üzere, Türkiye %13’lük payla, Rusya’nın
en fazla doğalgaz ihracatı yaptığı üçüncü
ülke olarak karşımıza çıkıyor. Türkiye’nin
yıllık doğalgaz alımının yaklaşık %55’i ve 20
milyon ton ham petrol ithalatının %10’u
Rusya’dan karşılanıyor. Ayrıca, Türkiye’nin
250 milyar dolar civarındaki yıllık ithalatı-
nın da çok büyük bir kısmı petrol ve doğal-
gaz kaynaklı. Türkiye doğalgaz ithalatının
yarısından fazlasını Rusya’dan yaparken, iki
ülke arasındaki bu mutualist ilişkinin zarar
görmesi iki tarafın da zarar görmesine ne-
den olur. Başka bir deyişle, Rusya ile olan
ticaret hacminde Rusya yaklaşık 27 milyar
metreküp karşılığı gelirden mahrum ola-
cak. Fakat yine de, Türkiye’nin ekonomik ve
sosyal sisteminde orta vadede enerji yok-
luğunun getireceği tahribatın büyüklüğü
karşısında, Rusya’nın durumu mukayese
edilir olmaktan çok uzak.
Türkiye’nin 2014 yılında 252 milyar
kWh olan elektrik üretiminin 121 milyar
kwh’lik bölümü doğalgazla üretildiği gö-
rülüyor, yani yaklaşık %48’i. Geçen yıla
kıyasla enerji üretimi için kullanılan do-
ğalgaz miktarı %11 oranında artış gösteri-
yor. 2023 yılında toplam tüketimimizin iki
katına çıkması bekleniyor. Yani, Türkiye’nin
artan enerji ihtiyacının karşılanması için
doğalgaz kaynak ilavesinin sağlanması
kaçınılmaz oluyor.
Türkiye neler yapabilir?
Türkiye’nin doğalgaza olan bağlılığını
azaltmanın bir yolu da enerji çeşitliliği-
ni artırması ki, bu da yenilenebilir enerji
politikalarının yeniden gözden geçiril-
mesi konusunda büyük bir fırsat olabilir.
Yenilenebilir enerji yatırımları, enerji kay-
nağında ithalata bağımlılığı azaltmanın
ve gelişmekte olan ülkelerde ekonomik
kalkınmaya destek olmasının yanı sıra aynı
zamanda da yüksek teknolojili yatırım-
lar olmaları sebebiyle Türkiye’nin sanayi
altyapısını dönüştürme potansiyeline de
sahip. Dahası, yenilenebilir enerji, birçok
ülkede önemli bir politik kaygı meselesi
olan istihdam olanakları oluşturmak açı-
sından da önem teşkil ediyor
6
. Yapılan bir
araştırmaya göre, 2030 yılında 12 milyon
kişi biyoyakıt kaynaklı tarım ile endüstri,
Türkiye’nin Doğalgaz Depolama Kapasitesi, 2007-2014 (Milyar m3)
Kaynak:
BPStatisticalReviewofWorldEnergy,Haziran2015.
4)
Comtrade, TEPAV Hesaplamaları.
5)
Federal Custom Service of Russia.
6)
International Labor Office, Skills and Occupational Needs in Renewable Energy (2011).
Rusya’nın En Büyük Doğalgaz İhracat
Ortakları/2014 (%)
Almanya
%19
Türkiye
%13
İtalya
%11
Belarus
%9
Ukrayna
%6
Japonya
%6
Belçika
%5
Diğer
%31
Kaynak:
Comtrade.