61 / 132
ödeme yöntemi gibidir. Bundan sonra
satıcının yapacağı iş TMA’daki şartlara
göre malı yüklemek ve istenen bilgileri
vermektir. Satıcının yüklemeden sonra
kağıt belgeleri bankaya vermesi gerek-
mez, sadece TMA’nın istediği bilgileri
bankasına iletmesi yeterlidir. Alıcının
bankası alıcıdan aldığı bilgileri TMA’ya
yükler, TMA yüklemeden sonra satıcının
bankasından gelen bilgileri daha önce
kendisine yerleştirilmiş olan veri tabanı
(Baseline) ile karşılaştırır, eğer bilgiler
eşleşirse satıcı parasını alır. Bu arada kağıt
belgeler mal ile birlikte veya doğrudan
alıcıya gönderilir, böylece satıcı parasını
hızlı bir şekilde banka güvencesi ile alır-
ken alıcı da gecikmeden malını çekebilir.
Sistem nasıl çalışıyor?
Alıcı ve satıcı çalıştıkları bankaların
BPO’ya hazır olup olmadıklarını kontrol
ederler. Alıcı BPO’nun açılması için banka-
sına müracaat eder. Alıcının bankası alıcı-
nın kredi limitini kontrol eder. Limit müsa-
itse BPO’yu hazırlar ve gönderir. Bundan
sonra alıcının bankası böylece yükümlü
banka (obligor) olur.
Satıcının bankası BPO’yu satıcıya ihbar
eder. Satıcı BPO’nun şartlarını kontrol eder
ve onayını verir. Satıcı yükleme yapar ve
belgeleri hazırlar, kağıt belgeleri bankaya
göndermez, TMA’nin gerektirdiği bilgileri
kağıt belgelerden toplar ve bankasına
(Recipient banka) gönderir.
Satıcının bankası satıcının kendisine
ilettiği bilgileri TMA’ya sunar. TMA sunulan
bilgileri daha önce nezdinde bulunan veri
tabanı (Established Baseline) ile karşılaş-
tırır, yani veri tabanı ile sunulan bilgileri
(data) karşılaştırır.
Sonucu taraflara rapor eder, tam eşleş-
me sağlanırsa BPO ödenebilir hale gelir.
Yükümlü banka (Obligor) veri taba-
nında bulanan şarta göre hemen veya
vadesinde ödeme yapar.
Banka güvencesi
BPO ayrı bir ödeme yöntemi olsa
da esas olarak mal mukabili (açık hesap)
ve akreditif arasındaki eksik ve açıkla-
rı kapatmaktadır. Mal mukabili ödeme
yönteminde kolay ve hızlıdır, ancak
banka güvencesi yoktur. Akreditif banka
güvencesi sağlar, ancak kullanımı zor
ve risklidir. Kısacası, BPO, mal mukabili
ödemeye banka güvencesini çok kolay
ve basit bir şekilde sağlamaktadır.
Akreditif işleminde kağıt belgeler in-
celenmek üzere taahhüde giren bankaya
verilir, banka kağıt belgeleri akreditif ve
swift tekniğine, uluslararası kurallar (UCP,
ISBP, URR), görüş ve kararlara (ICC görüşle-
ri, Docdex kararları) göre inceler, sonuçta
uygun bulursa ödeme yapar, aksi halde
belgelere rezerv koyar ve ödeme yapmaz.
Zorluk buradadır. Satıcının uygun belgeler
sunabilmesi ve parayı banka güvencesi ile
alabilmesi için akreditif ve swift tekniğini,
UCP, ISBP, URR gibi kuralları ve ilgili karar ve
görüşleri bilmesi gerekir ki bu her zaman
mümkün olmamaktadır. Bu nedenledir ki
bugün akreditif işlemlerinde rezerv oranı
%70 civarındadır. Bu yüksek bir orandır,
ihracatçıların akreditif işlemlerinde parayı
banka güvencesi ile tahsil etme oranı % 30
anlamına gelir ki burada ihracatçı için yük-
sek risk vardır. Bunun sonucu olarak akredi-
tifin kullanımı gün geçtikçe düşmektedir,
1970’li yıllarda akreditifin global ticaretteki
payı % 50 civarındayken bugün yaklaşık
% 13, 2020 yılında % 10 civarında olacağı
tahmin edilmektedir. Buna karşılık global
ticarette mal mukabili ödeme yönteminin
payı yaklaşık % 82 civarındadır. Akreditif-
ten mal mukabiline bir kayma vardır ve
artarak devam etmektedir, bunun nedeni
akreditif işlemlerindeki yüksek rezerv oranı
ve kullanım güçlüğüdür.
Neden mal mukabiline
gidilmektedir?
Banka güvencesi bir ihtiyaç olduğu
halde neden mal mukabiline gidilmektedir?
Mal mukabiline gidilmesinin sebebi,
mal mukabilinin ağır kurallar gerektirme-
mesi, çok basit, kolay ve hızlı olmasıdır. Mal
mukabiline giden ihracatçılar güvenceye
ihtiyaç duyduklarında bunu başka yerler-
den alma yolu gitmektedirler. Örneğin,
faktoring, sigorta, standby ve banka garan-
tisi gibi. Bu dağınık durum ihracatçıyı farklı
kaynakları bulmak, kullanmak ve yüksek
maliyet ödemek zorunda bırakmaktadır.
Peşin, mal mukabili, vesaik mukabili ve
61
EKONOMİK
FORUM
✓
Hızlı, kolay ve basittir
✓
Elektronik, otomatik ve banka
güvencelidir
✓
Kağıt belgeler ve inceleme yoktur
✓
Standarttır, otomatiktir
✓
Gecikme yoktur
✓
Operasyon risk ve maliyeti düşüktür
✓
Limit/risk kontrolü ve finansman
imkanları vardır
BPO’nun genel
olarak avantajları