123 / 132
123
EKONOMİK
FORUM
GSYH’nin dörtte birini oluşturan ve bir
anlamda öncü gösterge niteliği de taşı-
yan sanayi üretiminde üçüncü çeyreğin ilk
ayağı olan temmuz ayını çok kötü geçir-
dik. Temmuz ayındaki sanayi üretimi, arın-
dırılmamış endekse göre geçen yılın aynı
ayına kıyasla yüzde 8.4 gibi rekor oranda
düşüş gösterdi. Üretimdeki bu düşüşün
nedenleri belli. Özetle ifade edersek; birin-
cisi, ayın neredeyse üçte birini kapsayan
tatil, ikincisi ise 15 Temmuz’daki darbe gi-
rişimi sonrasında tüketimde ortaya çıkan
ve haliyle üretimi de etkileyen yavaşlama.
Ağustosta temmuzdan mutlaka daha
iyi bir dönem yaşandığı ortada. Elbette asıl
dikkate alınması gereken, geçen yılın ağusto-
suna göre nasıl bir değişim olduğu. Normal
koşullarda, sanayi üretiminin ağustosta ge-
çen yıla kıyasla yüzde 5 dolayında artış gös-
termesi normal sayılmalı. Ağustos ayı sanayi
üretiminin nasıl gerçekleştiğini görebilmek
için 10 Ekim’de TÜİK tarafından yapılacak
açıklamayı beklemek durumundayız.
Ağustosta makul bir üretim artışı ola-
bileceği nasıl tahmin edilebiliyorsa, bu kez
eylüle geldiğimizde keskin bir üretim dü-
şüşü yaşanacağı da tahmin edilebilir. Eylül
ayında geçen yılın eylülüne göre oluşacak
üretim düşüşünün belki temmuzdaki ka-
dar olmayacağı, ancak yine de yüzde 7-8
dolayında gerçekleşebileceği söylenebilir.
Malum, eylülün neredeyse üçte biri de
tıpkı temmuzda olduğu gibi tatille geçti.
Sanayi üretimi, temmuzdaki yüzde
8.4’lük düşüşten sonra ağustosta yüzde
5 dolayında artar, eylülde bu kez yine yüz-
de 7-8 dolayında bir gerileme gösterirse,
üçüncü çeyrekteki toplamgerileme yüzde
3.5 ile yüzde 4 arasında oluşacak demektir.
GSYH’de üçüncü çeyrekte sanayinin
payı göreli olarak daha düşük gerçekle-
şir; çünkü hizmetler sektörünün payında
mevsimsel etkenlerle bir artış yaşanır.
Ancak bu yıl özellikle turizm kaynaklı so-
runlardan ötürü bu pay değişimini daha
önceki yıllık ölçüsünde görmeyebiliriz.
Dolayısıyla sanayide üçüncü çeyrekte or-
taya çıkacak yüzde 3.5-4.0 arası üretim ge-
rilemesini diğer sektörlerdeki artışla telafi
şansımız daha az olacak gibi görünüyor.
28’inci çeyrek negatif gelir mi?
Türkiye ekonomisi 27 çeyrektir büyü-
yor. Son olarak 2009 yılının üçüncü çeyre-
ğinde yüzde 2.8 küçülen GSYH, daha son-
raki 27 çeyreğin tümünde artış gösterdi.
Şimdi yeni bir çeyreğin içindeyiz.
Biraz önce de belirttik; sanayi üretimini
yılın üçüncü çeyreğinde geçen yıla göre
muhtemelen yüzde 3.5-4.0 arası gerilemiş
göreceğiz. Eğer sanayi dışındaki sektörler-
de yüzde 5 dolayında bir büyüme gerçek-
leştirilebilirse sanayideki bu daralmanın
etkisi sıfırlanacak ve 2016’nın üçüncü
çeyreğini sıfıra yakın bir büyümeyle ge-
çirmiş olacağız.
Ama sanayideki küçülme yüzde 4’ü
aşarsa ya da diğer sektörlerdeki büyüme
yüzde 5’in altında kalırsa, işte o zaman
kesintisiz büyüme süreci sona ermiş ve
Türkiye ekonomisi bu yılın üçüncü çey-
reğinde fena halde tökezlemiş olacak.
Ekonomi, üçüncü çeyrekte çok yüksek
oranda olmasa da gerileyecek.
Yüzde 4.5 çok zor
Bu yılın büyüme hızı tahmini yüzde 4.5
ve bu orana ulaşılmasının çok zor olduğu
kabul edilmekle birlikte hedefte bir reviz-
yona gidilmiyor. Ama bu konuda en yetkili
isim konumundaki Başbakan Yardımcısı
Mehmet Şimşek, büyümede yüzde 4.5’i
yakalamanın çok zor olacağını ifade etti.
2016 yılı büyümesinin yüzde 4.5’e
ulaşmasının ne kadar zor, hatta mümkün
olamayacağını görmek için şu rakamlara
bakmak yeter:
Eğer üçüncü çeyrekteki GSYH değişi-
mi sıfır olursa, yılı yüzde 4.5 büyümeyle
tamamlayabilmek için son çeyrekteki bü-
GÖSTERGELER
SANAYİ ve BÜYÜME
PROJEKSİYON
Alaattin AKTAŞ l
ala.aktas@gmail.comÇeyreklere göre GSYH büyüme hızı (Yüzde)
1.Çeyrek 2.Çeyrek 3.Çeyrek 4.Çeyrek Yıllık
2009 -14,7
-7,8
-2,8
5,9
-4,8
2010 12,6
10,4
5,3
9,3
9,2
2011 12,4
9,3
8,7
5,3
8,8
2012 3,1
2,7
1,5
1,3
2,1
2013 3,1
4,7
4,3
4,6
4,2
2014 5,2
2,4
1,8
3,0
3,0
2015 2,5
3,7
3,9
5,7
4,0
2016 4,7
3,1
?