Forum 267

123

EKONOMİK

FORUM

Önümüzdeki üç yılın ekonomideki yol ha-

ritası belli oldu. 2017-2019 dönemine ilişkin

orta vadeli programdan söz ediyoruz.

Ortaya konulan hedefler ve varsayımlar,

katı birer hedef olarak görülemez elbette. Bu,

yalnızca Türkiye’ye özgü bir durum da değil

tabii ki. Hangi ülke örneğin ihracatını bire

bir tutturma, enflasyonunu istediği düzeyde

gerçekleştirme şansına sahip ki... Dolayısıyla

açıklanan hedefler, özünde birer varsayım

olmaktan, niyet olmaktan öteye gidemiyor,

gidemez de zaten.

Dolayısıyla gelecek üç yılı okumaya çalı-

şırken bu gerçeği hep göz önünde bulundur-

makta yarar var.

Her orta vadeli programda içinde bulu-

nulan yılın gerçekleşme tahminleri de yer alır.

Dolayısıyla 2017-2019 dönemine ilişkin orta

vadeli programda 2016’ya ilişkin gerçekleşme

tahminlerine de yer verildi. Biz de, yazımızın

eki tabloda, 2016 için öngörülen rakamları da

hatırlatalım istedik.Yani 2016 için ne öngördük,

nasıl bir gerçekleşme oluyor ve 2017-2019 dö-

neminde ne öngörülüyor, tüm rakamları bir

araya getirdik.

Orta vadeli programlarda en çok bakılan

göstergelerin başında dolar kuru gelir. Ama

kurla ilgili olarak bir gerçeğin altını kalın kalın

çizmek gerekiyor. Dolarda hükümetin ya da

Merkez Bankası’nın bir kur hedefinden söz et-

mek söz konusu olamaz. Ortada hedef yoktur

ama bir kur varsayımında bulunmak da kaçınıl-

mazdır. Yoksa, Türk Lirası cinsinden belirlenen

büyüklükleri dolar cinsinden ifade etmenin

yolu bulunamaz ki.

2016 yılı ortalamasında dolar kuru 3 lira

olarak varsayılmıştı. Ancak yeni orta vadeli

programda gerçekleşmenin 2.96 olacağına

yer verildi. Ne var ki, doların son dönemde

hızla yükselmesi karşısında 2.96’lık beklenti-

nin aşılması ve yıl ortalamasının 3 dolayında

oluşması beklenebilir.

Sorun, biraz 2017’ye ilişkin gibi görünü-

yor. Doların bir süredir 3.10 dolayında salındığı

dikkate alınırsa, 2017 için öngörülen 3.18’lik yıl

ortalamasında kalabilmek hiç de kolay olma-

yacak gibi bir izlenim doğuyor. Ancak şunu

da göz önünde bulundurmak gerekir. Dolar

3.10 dolayına çıktı diye son haftalardaki artış

temposunun aynen korunacağı elbette söy-

lenemez. Dolar hep yukarı doğru gitmiyor ki.

Dolar kurunun geçen yılın eylül ayı ortalama-

sında 3.00, bu yılın ocak ayı ortalamasında 3.01

düzeyinde oluştuğunu hatırlayalım.

Orta gelir tuzağına fena düştük!

Ekonomide temel amaç refahı artırmak,

daha iyi yaşam koşulları oluşturabilmek. Bunu

izlemenin temel yollarından biri de büyüme

hızı, bu hızın en önemli göstergesi de kişi

başına gelirin nasıl seyrettiği. Her yıl örneğin

yüzde 10 büyüseniz bile nüfusunuz yüzde 11

artıyorsa yoksullaşıyorsunuz demektir. Ya da

ulusal paranız, kişi başına gelirin ifade edildiği

para karşısında çok değer yitiriyorsa, ulusla-

rarası karşılaştırmalar yönüyle yine yoksulla-

şıyorsunuzdur.

Türkiye’de kişi başına gelir ilk kez 2008

yılında 10 bin dolar sınırın üstüne çıktı. Söz

konusu yıl kişi başına gelir 10.444 dolar oldu.

2009, kriz yılıydı ve kişi başına gelir hızla geri-

leyerek 8.561 dolara indi.

Sonra toparlanmaya başladık ve kişi başına

geliri yeniden 10 bin doların üstüne çıkardık.

2010’da 10.003, 2011’de 10.428, 2012’de 10.459

dolar olan kişi başına gelir, 2013’te 10.822 do-

larla şimdiye kadarki en yüksek düzeye ulaştı.

2014’te bir miktar gerileyen kişi başına gelir,

10.395 dolarda kaldı.

Asıl düşüş, kur artışıyla birlikte 2015’te ken-

dini gösterdi. Gelir, artık yeniden 10 bin dolar

sınırın altındaydı. 2015’te 9.257 dolarda kalındı.

Bu yılı 9.243 dolarla kapatacağımızı he-

saplıyoruz. 2017 için de öngörülen yine 10

bin doların altı, 9.529 dolarlık bir hedef var. Kişi

GÖSTERGELER

ORTA VADELİ PROGRAM

PROJEKSİYON

Alaattin AKTAŞ l

ala.aktas@gmail.com

Makro büyüklüklerde ne öngördük, ne gerçekleşiyor ve önümüzdeki yıllarda ne bekleniyor?

2015 G) 2016 (P) 2016 (GT) 2017 (P)

2018 (P)

2019 (P)

BÜYÜME

GSYH (Milyar TL, cari fiyatlarla)

1.953

2.207

2.148

2.404

2.686

2.987

GSYH (Milyar Dolar, cari fiyatlarla)

720

736

726

756

815

884

Ortalama dolar kuru varsayımı (TL)

2,71

3,00

2,96

3,18

3,30

3,38

Kişi başına gelir (GSYH, dolar)

9.257

9.364

9.243

9.529

10.164

10.926

GSYH (SAGP, milyar dolar) (OECD tahmini)

1.543

1.669

1.602

1.696

1.817

1.949

Kişi başına gelir (SAGP GSYH, dolar) (OECD tah.)

19.917 21.24

20.396

21.367

22.666

24.077

GSYH büyümesi (%)

4,0

4,5

3,2

4,4

5,0

İSTİHDAM

Nüfus (Yıl ortası, bin kişi)

77.738 78.559 78.559

79.366

80.159

80.936

İşgücüne katılma oranı (%)

51,3

51,7

51,8

52,3

52,9

53,5

İstihdam düzeyi (bin kişi)

26.621 27.292 27.216

27.948

28.741

29.534

İstihdam oranı (%)

46,0

46,5

46,3

46,9

47,6

48,3

İşsizlik oranı (%)

10,3

10,2

10,5

10,2

10,1

9,8

DIŞ TİCARET

İhracat (FOB) (Milyar dolar)

143,8

155,5

143,1

153,3

170,0

193,1

İthalat (CIF) (Milyar dolar)

207,2

210,7

198,0

214,0

236,9

261,8

Ham petrol fiyatı - Brent (Dolar/Varil)

52,5

39,7

43,3

50,7

53,5

55,6

Enerji ithalatı (Milyar dolar)

37,8

33,0

27,5

32,0

37,0

41,3

Dış ticaret dengesi (Milyar dolar)

-63,4

-55,2

-54,9

-60,7

-66,9

-68,7

İhracat / İthalat (%)

69,4

73,8

72,3

71,6

71,8

73,7

Dış ticaret hacmi / GSYH (%)

48,8

49,8

47,0

48,6

49,9

51,4

Seyahat gelirleri (Milyar dolar)

26,6

27,0

18,6

23,5

27,0

27,7

Cari işlemler dengesi (Milyar dolar)

-32,2

-28,6

-31,3

-32,0

-31,7

-31,2

Cari işlemler dengesi / GSYH (%)

-4,5

-3,9

-4,3

-4,2

-3,9

-3,5

Altın hariç cari işlemler dengesi / GSYH (%)

-5,0

-3,8

-4,8

-4,2

-3,8

-3,5

ENFLASYON

GSYH deflatörü

7,5

7,6

6,6

7,2

6,4

5,9

TÜFE yılsonu % değişme

8,8

7,5

6,5

5,0

(G) Gerçekleşme. (GT) Gerçekleşme tahmini. (P) Program.