KAYNAKÇA:
1)
Özellikle Doha Turu’nda benimsenen Tek Taahhüt
(Single Undertaking) ilkesiyle bu durum daha da belirgin
olarak ortaya çıkıyor.
2)
B. Aran, “Global partnership quests: New contentious
Dynamics in trade and prospects for Turkey in an age of
TPP and TTIP”, Turkey Policy Brief Series, IPLI-TEPAV,
2013.
3)
Güven Sak, “Türkiye’nin Yeni Dünya Düzenine
Katkısı”, Radikal, 25 Haziran 2013.
4)
ABD’nin uyguladığı basit ortalama bağlı tarife
oranları sanayi ürünlerinde %3.3 ve tarım ürünlerinde
yaklaşık olarak %5 seviyelerindedir.
5)
Langhammer, R. “Why a market Place Must Not
Discriminate: The Case Against a US-EU Free Trade
Agreement”, Kiel Working Papers, No.1407, Mart 2008.
6)
J.SchottveC.Cimino(2013),“CraftingaTransatlantic
Trade and Investment Partnership: What Can Be Done?”
PIIE Policy Brief, Mart 2013, Washington DC.
7)
Ekonomi Bakanlığı Eski Müsteşar Yardımcısı
Cemalettin Damlacı Türkiye’nin kayıplarını izale
etmenin yolunun ABD ile bir STA yapılması olduğunu
belirtmiştir. Bkz. TÜSİAD tarafından 6 Mayıs 2013
tarihinde düzenlenen seminer
tr/bilgi
merkezi/etkinlikler/transatlantik-ticaret-ve-
yatirim-ortakligi-ttyo-ve-turkiye-ekonomisine-etkileri-
semineri/
8)
Prof. Dr. Kemal Kirişçi, “Turkey and the Transatlantic
Trade and Investment Partnership: Boosting Model
partnership with the United States”, Turkey Project
Policy Paper, Brookings, 2013.
9)
Politika çevrelerinde bu konulara ilişkin tartışmalar
ve alternatif yaklaşımlar, TEPAV tarafından 2 Aralık
2013 tarihinde düzenlenen Transatlantik Ticaret ve
Yatırım Ortaklığı’nın (TTIP) Türkiye’ye etkileri konulu
panelde kapsamlı olarak ele alınmıştır. Bkz.
.
tepav.org.tr/tr/haberler/s/3590 (9 Aralık 2013).
10)
Benzer bir durumu AB, daha önceki serbest ticaret
anlaşmalarında, aralarındaki gümrük birliğini dikkate
alarak Andorra için istedi.
11)
Bu ifade ilk olarak K. Kirişçi tarafından zikredildi.
12)
Komite bu konuda ilk toplantısını Eylül 2013’te
Washington’da gerçekleştirmiş ve çalışma metodu
üzerinde durulmuştur. Ancak görüşmelerden yansıyan
ABD tarafının bir STA başlatılması konusunda pek
de istekli olmadığı ve genel olarak iktisadi ve ticari
ilişkileri geliştirmek yönünde adımlar atmakla kifayet
edeceği şeklinde değerlendirilebilir. ABD tarafının resmi
açıklaması için Bkz.
/
press-office/press-releases/2013/august/Readout-
Froman-Caglayan-meeting Bu aşamada STA’dan yana
olan taraf Türkiye olmakla beraber bu konuda ABD’yi
adım atmaya ikna etmek konusunda henüz yeterli
ilerleme kaydedilemedi. Türkiye’nin bu konuda girişimi
cılız ve ABD nezdinde önemli karar mercilerini harekete
geçirmekten oldukça uzak.
13)
Öte yandan, ABD Başkanı Obama’nın 2009 Nisan
ayındaki ziyareti esnasında iki taraf arasında bir
“model ortaklık” oluşturulması fikri ve müteakiben, bir
“Ekonomik ve Ticari Startejik İşbirliği Çerçevesi” (ETSİÇ)
mekanizmasının tesisi, bir STA’nın tesisi sürecinde belirli
ölçüde katkı sağlayacak aşamalardır. Buna göre, ETSİÇ
iki taraf arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin en az
siyasi ve askeri ilişkiler düzeyine çıkarılması düşüncesine
dayanıyor.
14)
DTÖ+ konuları arasında hizmet ticareti, kamu
alımları, hayvan ve bitki sağlığına ilişkin düzenlemeler,
devlet yardımları, yatırımlar, ticarete ilişkin fikri
mülkiyet konuları vb. girerken, DTÖ-X konuları arasında
rekabet politikası, çevre konuları, çalışma standartları,
veri koruma, ahenkleştirilmiş kur politikaları vb. alanlar
sayılabilir.
mel bir STA (ya da Türkiye’nin bir şekilde TTIP’ye dâhil edilmesi)
“yeni nesil” serbest ticaret anlaşmalarında görülen geniş ve kap-
samlı bir içeriği de beraberinde getiriyor. Örneğin, bu bağlamda
ABD’nin Türkiye’den hizmet ticaretinde kamu alımlarına, teknik
standartlardan fikri mülkiyet haklarına kadar pek çok alanda dü-
zenlemeler yapmasını isteme ihtimali yüksek görünüyor.
Bu durum ABD’nin Güney Kore ile yaptığı STA ya da benzer
diğer ABD STA’larında ortaya çıkıyorr. Bu açıdan Güney Kore
STA’sının detaylı incelenmesi ve kapsamının daha iyi kavranma-
sı Türkiye için önem taşıyor. Dolayısıyla bir STA’nın yaratabile-
ceği etkileri değerlendiren çalışmalar yaparken sektörel rekabet-
çilik ve sürdürülebilirlik analizlerinin yanı sıra, karşılaşılması
muhtemel tüm alanları dikkate alacak şekilde hareket etmek
daha sağlıklı bir sonuç alınmasına yardımcı olur. Bu çerçevede,
STA’nın DTÖ’de ele alınan ancak üzerinde yeterince ilerleme
sağlanamayan (DTÖ+) ve hatta DTÖ bağlamında ele alınmamış
alanları (DTÖ-X) içermesi beklenmeli.
14
Diğer taraftan, ABD ile bir ortaklığın geliştirilmesi ve bu
amaçla bir STA müzakeresi başlatılması tabiatıyla tarafların
karşılıklı siyasi iradeleriyle istekliliklerine bağlı. Bu konuda Tür-
kiye’nin görünür bir siyasi iradesi olduğu belli, ancak ABD’nin
deklare ettiği “Türkiye ile ticaret ve yatırım ilişkilerinin derin-
leştirilmesi” niyetinin ötesinde bir müzakere başlatma iradesi-
ne sahip olduğuna ilişkin bir açıklaması yok. Ayrıca, bu konuda
AB’nin de ABD nezdinde Türkiye konusunda yeterli baskıyı yap-
madığı dikkate alınmalıdır.
Ancak bu konuda Türkiye’nin de tutarlı olması ve bunun bir
hevesten ya da sadece ticaret yararı sağlamaya yönelik bir giri-
şimden ibaret olmadığını göstermesi esastır. Türkiye’nin TTIP
olgusunu, günümüz ticaret politikası gündemini de dikkate ala-
cak şekilde uzun dönemli tercihini şekillendirecek önemli bir
dönüm noktası olarak görmesi gerekiyor. Bu yeni “yatırım ve iş
yapma modeli” Türkiye tarafından, istikrarlı bir şekilde dünya
ekonomisine eklemlenmenin ve yeni küresel ticaret düzeninde
yerini almanın bir aracı olarak değerlendirilmeli.
EKONOMİK
FORUM
69
i
ARAŞTIRMA
