Büyük
keyifsizlik
JOSEPH E. STIGLITZ
E
konomiye çoğu zaman kötümser bilim
denir ve son 10 yıldır gelişmiş ekono-
milerde gerçekten de bu tanımın hakkı
veriliyor. Ne yazık ki önümüzdeki yıl
da pek parlak görünmüyor.
Fransa, Yunanistan, İtalya, İspanya, İngil-
tere ve ABD’de kişi başı reel (enflasyona göre
düzeltilmiş) GSMH’nın bugünkü düzeyi Büyük
Buhran’dan önceki seviyenin altında. Aslında,
Yunanistan’da kişi başı GSMH’nin 2008’den bu
yana yaklaşık %25 düştüğü görülüyor.
Bu durumun birkaç istisnası var. 20 yılı
aşkın bir aradan sonra, Japonya ekonomisi
Başbakan Shinzo Abe iktidarıyla bir virajı dö-
nüyor ama 1990’lara kadar uzanan bir deflas-
yon mirası olduğundan, gidilecek çok yol var.
Ve Almanya’da reel kişi başı GSMH 2012 yı-
lında 2007’dekinden daha yüksekti, ancak beş
yılda %3,9’luk bir büyüme pek övünülecek bir
şey değil. Dünyanın diğer yerlerinde de durum
gerçekten kasvetli. Euro Bölgesi yüksek işsizlik
düzeyini ısrarla koruyor ve ABD’de uzun vadeli
işsizlik oranı durgunluk öncesi seviyelerin hâlâ
çok üzerinde.
TAHMİNLERİN KASVETLİ OLMASI
ŞAŞIRTICI DEĞİL
Bu yıl Avrupa’da büyüme, Uluslararası Para
Fonu’nun (IMF) verimde %1 artış tahminlerine
bakılacak olursa gerçekten sönük bir oranda
kalmakla beraber, yeniden başlayacak gibi görü-
nüyor. Aslında, IMF’nin tahminleri her zaman
aşırı iyimser olur. IMF’nin tahminlerine göre
Euro Bölgesi’nde 2013 yılında %0,2 büyüme
olacaktı ama gerçekte %0,4 daralma oldu ve
ABD’deki büyüme oranı %2,1 olarak tahmin
edilirken gerçekte %1,6 civarında kaldı.
Avrupalı liderler kemer sıkma politikalarına
sadık kalıp Euro Bölgesi’nin sorunlu kurumsal
tasarımından kaynaklanan yapısal sorunları
çözmede buzul hızıyla ilerlediği sürece, bu kı-
tayla ilgili tahminlerin bu kadar kasvetli olması
şaşırtıcı olmuyor.
Ama Atlantik’in diğer tarafında sessiz bir
iyimserlik için yeterli sebep var. Gözden geçi-
rilmiş ABD verilerine göre reel GSMH 2013’ün
üçüncü çeyreğinde yıllık %4,1 oranında büyü-
dü, öte yandan işsizlik oranı Kasım ayında niha-
yet %7’ye ulaştı ki, bu da son beş yılın en düşük
seviyesiydi. Beş yıl kadar süren durgun inşaat
dönemi, konutlaşma balonu sırasında meydana
gelen aşırı yapılaşmayı ortadan kaldırdı. Şeyl
(kaya gazı) enerjide geniş rezervlerin sağlanma-
sıyla, ABD uzun zamandır peşinde olduğu ener-
ji bağımsızlığı hedefine yaklaştı ve gaz fiyatları
rekor düzeyde düşerek üretimin canlandırılma-
sındaki ilk kıvılcımlara katkıda bulundu. Aynı
zamanda gelişmekte olan ileri teknoloji sektörü
dünyanın geri kalanını imrendirdi.
En önemlisi, ABD’nin siyasi sürecinde de
birazcık aklıselim görüldü. 2013 yılındaki bü-
yümeyi normalde olması gerekene göre %1,75’e
varan oranlarda azaltan otomatik bütçe kesinti-
leri devam ediyor ama artık daha ılımlı düzey-
de yapılıyor. Ayrıca, uzun vadeli mali açığın en
önemli sebeplerinden biri olan sağlık hizme-
tinin maliyet eğrisi aşağı düştü. Meclis Bütçe
Komisyonu’nun tahminlerine göre 2020 yılın-
daki Medicare ve Medicaid (yaşlılar ve yoksullar
için devlete bağlı sağlık programları) giderleri
2010 yılında tahmin edilen düzeyin yaklaşık
%15 altında kalıyor.
2014 yılında ABD’de büyümenin iş gücü-
ne yeni katılanlar için gerekenden fazla sayıda
iş yaratacak kadar hızlı olması mümkün, hat-
ta olası. En azından, tam zamanlı iş arayan ve
bulamayanların sayısı da yüksek düzeylerden
(yaklaşık 22 milyon) aşağı inmesi gerekiyor.
Ancak heyecanımıza hâkim olmamız gere-
kiyor. Bugün ortaya çıkmış olan işlerin büyük
bölümü düşük ücretli, ortalama gelir düzeyi
azalmaya devam ediyor. Kazancın %95’i en üst
%1’lik dilime gittiğinden ABD’lilerin çoğu için
çıkış yolu yok.
EKONOMİK BEKLENTİLER ZAYIF
Durgunluk öncesinde de, Amerikan tarzı
kapitalizm nüfusun büyük bölümü için pek işe
yaramıyordu. Durgunluğun getirdiği tek şey
bunun kaba sınırlarını daha belirginleştirmek
ANALİZ
90
EKONOMİK
FORUM
Joseph E. Stiglitz,
Columbia Üniversitesi’nde
Profesör ve Nobel Ekonomi
Ödülü sahibidir. Son kitabı
The Price of Inequal-
ity How Today’s Divided
Society Endangers our
Future - Eşitsizliğin Bedeli:
Günümüzün Bölünmüş
Toplumu Geleceğimizi
Nasıl Tehdit Ediyor ismini
taşımaktadır.
Avrupa’daki “Büyük keyifsizlik” 2014 yılında da devam ediyor.
ABD’deki iyileşme en tepedekiler hariç kimseyi içermiyorsa,
durum kasvetli demek
ve Atlantik’in her iki tarafında, pazar
ekonomileri vatandaşların çoğuna hizmet vermede başarısız
kalıyor. Bu daha ne kadar devam edebilir?
