63 / 132
63
EKONOMİK
FORUM
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, 1990 yılından bu yana yayımladığı İnsani
Gelişme Raporu ile ülkelerin insani gelişmişliklerini sıralıyor. En son yayımlanan
raporda 188 ülke yer aldı. TEPAV da Türkiye’yi mercek altına alarak, ülkemizde
gelişmişliğin iller arasında nasıl farklılaştığını araştırdı.
K
alkınma, ekonomik açıdan bü-
yümenin yanı sıra söz konusu
olan yerin refah seviyesi ve
yaşam kalitesi ile de ilişkilidir.
Eğitim, sağlık, iş imkânları, gelir, çevresel et-
menler, vb. bileşenlerin kalkınma üzerinde
etkisi bulunur. Bu yüzden, bir yerin gelişmiş-
liği tartışılırken sadece ekonomik büyüme
üzerinden ilerlemek yeterli olmaz. Birleşmiş
Milletler Kalkınma Programı bu anlamda ül-
kelerin gelişmişlik seviyelerini ölçmek üzere
bir araç geliştirdi. İnsani Gelişme Endeksi
(İGE), kalkınmayı ölçmek üzere her biri alt
endeks olarak ölçülen üç bileşenden oluşur:
Sağlık, eğitim, gelir.
Endekste bir ülkenin sağlık alanında
hangi seviyede olduğunu anlamak için kul-
lanılan gösterge doğuşta beklenen yaşam
süresidir. Bu gösterge sağlıkla ilgili kapsayıcı
bir fikir verdiği için kullanılır, zira sağlık har-
camaları, sağlık hizmetlerinde çalışan sayısı
ve hizmetlerin kalitesi gibi faktörler insan
ömrüne etki eder. Endeksteki eğitimbileşe-
ni için iki temel gösterge kullanılıyor: Bunlar
TÜRKİYE’DE İNSANİ
GELİŞMİŞLİK
İLLER ARASINDA
NASIL FARKLILAŞIYOR
1)
Ortalama okula gitme süresi
2)
Öğrenim
görme süresi beklentisidir. İGE’nin üçüncü
bileşenini ise kişi başına düşen gayrisafi milli
hâsıla oluşturur.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı
1990 yılından bu yana yayımladığı İnsani
Gelişme Raporu (İGR), ile ülkelerin insani
gelişmişliklerini sıralamaktadır. En son ya-
yımlanan 2015 raporunda 188 ülke yer aldı.
TEPAV araştırdı
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma
Vakfı’ndan (TEPAV) Esra Özpınar ve Emre
Koyuncu da bu araştırmayı Türkiye öze-
linde değerlendirdi. Özpınar ve Koyun-
cu’nun rehber niteliğindeki araştırması
şöyle:
“Türkiye yıllar içinde insani gelişmişlik
endeksinin her üç alt bileşeninde iyileşme
Şekil 1:
Türkiye’nin İGE değer ve sıralamasındaki gelişimi, 1990-20144
Kaynak:
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı İnsani Gelişme Raporları