Forum 266

115

EKONOMİK

FORUM

dan önce taranması (screening) ve hastalık

tespit edilenlerde ise belirli aralıklar ile takip

(surveillance) edilmesi gerekmektedir. Ta-

ramaların ve takiplerin hangi yaşta başla-

yacağı ve ne sıklıkta olup hangi metodlar

ile yapılması gerektiği daha çok hastaların

kolon kanserine yakalanma riski ile ilgilidir.

Tarama metodları arasından

hangisi seçilmelidir?

1- Gaitada gizli kan:

Bir“tarama/teş-

his” metodu olup hassas imunokimyasal

metod ile ve her yıl yapılmalı. Sonuç pozi-

tif gelirse barsaklarda bir problem olduğu

düşünülür ve esas tanı için kolonoskopi

yapılması gerekir.

2- Kolonoskopi:

Bir tarama/önleme

metodu olup ortalama risk altındaki kişilere

50 yaşında yapılmalıdır ve çıkan sonuca göre

tekrarlama aralığı belirlenir.

Tarama yaşı ve sıklığı ne olmalıdır?

Taranacak nüfusun çok büyük olmasın-

dan dolayı en iyisi toplumu kolon kanserine

yakalanma riski açısından sınıflandırdıktan

(Ortalama risk ve yüksek risk grupları) sonra

taramalara uygun yaşta başlayıp uygun

aralıklar ile devam etmektir.

Risklerin belirlenmesi için

hangi sorular sorulmalı?

Daha önceden kolon kanseri veya

polibi tanısı aldınız mı?

Aile bireylerinde kolon kanseri veya

polibi tanısı alan var mı? Varsa kaç kişide

ve kaç yaşlarında iken bu tanılar konuldu ?

Kronik inflamatuvar barsak hastalı-

ğınız var mı?

Bu sorular kişilere 20 yaşından sonra her

5 yılda bir sorulur ve hepsine hayır cevabı

verirseniz kolon kanseri açısından “ortala-

ma risk” altındasınızdır. Bir tanesine evet

cevabı verirseniz kolon kanseri açısından

“yüksek risk” altındasınızdır ve daha erken

kolonoskopi tarama programına dahil ol-

manız gerekir.

Peki “Ortalama risk”altındaki kişiye (şi-

kayeti olmayan ve toplumun büyük ço-

ğunluğu) nasıl tarama yapılmalıdır?

Taramaya 50 yaşında başlanmalıdır.

Taramanın amacı erken tanı-teşhis ise

“gaitada gizli kan” metodu önerilir. Hasta

açısından çok rahat ve ucuz bir yöntem-

dir. Pozitif çıkması barsak mukozasında bir

hastalık olduğunu düşündürür ve bunun

anlanması için kolonoskopi yapılır.

Taramanın amacı hem erken tanı hem

de kanser önlenme ise“kolonoskopi”meto-

du seçilmelidir. Daha zor ve pahalı olmasına

rağmen en kesin yöntemdir.

Her iki tarama metodu hakkında has-

taya bilgi verilir ve sonuçta hasta kendi

tercihini yapar. Kolonoskopi tercih eden-

lerde ilk inceleme normal çıkarsa 10 yılda

bir tekrarlanmalıdır.

“Yüksek risk altındaki

kişiye nasıl tarama yapılmalıdır?

Bazı durumlarda yukarda belirtilen

standart tarama programı yetersiz kalır. Bu

grup hastalarda tarama metodu en hassas

olan kolonoskopi tercih edilmeli ve tarama

aralığı daha sık yapılmalıdır.

Tarama programlarını değiştirecek

kadar yüksek riskli hastalar

A-1: Ailevi “kolon kanseri” send-

romları:

Bu grup hastalar tüm kolon kan-

serlerinin %5 lik bir kısmını oluştururlar.

Bunlar içinde;

“Ailevi adenomatöz polipozis”:

Genç yaşta kolonda çok sayıda polipler

olarak başlar ve 45 yaşta hastaların hep-

sinde poliplerden kanser oluşur. Bundan

dolayı 10 yaşında ilk kolonoskopik tarama

yapılmalı ve her yıl 30 yaşına kadar veya

kolektomi yapılana kadar devam etmelidir

“Ailevi kolorektal kanser” (Lynch

sendromu) (polip olmadan gelişen

kanser):

Erken yaşta (30-40) kanser ge-

lişir ve genellikle birden fazla odakta aynı

anda başlar. Kanserden önce polip yoktur.

Bu hastalarda kolonoskopik tarama 20 ya-

şında başlamalı ve her yıl tekrarlanmalıdır.

A-2: “Kişide kolon kanseri ope-

rasyonu varlığı”:

Kolon kanserinden

başarılı ameliyat olanların %3 kadarında

ilk 5 yılda yeni bir odaktan kolon kanseri

çıkar. Başarılı ameliyattan 1 yıl ve daha

sonraları 2 yılda bir kolonskopi yeni polip-

ler ve/veya erken kanser yakalama amacı

ile tekrarlanmalıdır.

A-3: “Kişide kolon polipi varlığı”:

Daha önceden büyük (≥1cm) ve/veya

birden fazla adenomatöz polip çıkartılan

hastalarda kolon kanser riski normal po-

pülasyona göre 4-6 kez artar

A-4:

“Birinci derece yakınlarda

kolon kanser varlığı”:

Yukarda be-

lirtilen yüksek riskli genetik sendromlar

dışında kişinin birinci derece yakınlarında

50 yaş civarlarında kolon kanserinin varlığı

bu kişinin kolon kanseri olma riskini nor-

mal popülasyona göre 2 kat arttırır.

A-5:

“Ülseratif kolit varlığı”:

Ka-

lın barsağın tümünü tutan ülseratif kolit

hastalığında, tanıdan 10 yıl sonra kolon

kanseri riski artmaya başlar. Tanıdan 40 yıl

sonra ise hastaların %30 kadarında kanser

oluşur. Benzer bir hastalık olan Crohn da

ise bu oran biraz daha azdır.

Kolon kanserine yakalanma riski yük-

sek olan bu hastalarda taramalar normal

popülasyona göre daha önce (40 yaşta)

başlamalıdır, ayrıca aile hikayesinden kan-

serin veya polibin aile fertlerinde başlama

yaşı biliniyorsa bundan 10 yıl çıkartılarak

o kişi için kolonoskopi ile ilk tarama yaşı

tespit edilebilir. Kolonoskopi tekrarları ise

daha sık (1-2 yıl) aralıklar ile yapılmalıdır.

Gaitada gizli kan metodu hiçbir şekilde bu

grupta kullanılmamalıdır.

RESİM-1: Kırmızı renkli yapı ufak bir

polipe aittir. Tespit edilince çıkartılmalıdır

(polipektomi)

RESİM-2: Bir polipin kolonoskopide

görünümü. Üst karelerdeki resmin sol

tarafında 1cm boyutlarındaki kırmızı renkli

yapı bir poliptir. Alt karede ise bu yapı özel

bir alet ile tutulmuş ve bundan sonraki

karede kesilip çıkartıldıktan (polipektomi

işlemi) sonra yeri beyaz olarak kalmıştır.