Euroyu kurtarma
gündemi
JOSEPH E. STIGLITZ
E
uro krizinin patlamasından bu yana üç
yıl geçti ve her şeyin bu kadarla kalacağı-
nı söylemek için çok iyimser olmak gerek.
Euro bölgesindeki iki dipli durgunluğun
bittiğini söyleyerek kemer sıkma çözümünün işe
yaradığı sonucuna varanlar var. Ama gelin bunu
bir de GSMH’nın hâlâ 2008 öncesi düzeylerde, iş-
sizlik oranlarının %20’nin üzerinde ve gençlerdeki
işsizliğin de %50’den fazla olduğu, hâlâ krizden
çıkamamış ülkelere anlatın. “İyileşme” bu hızla gi-
derse, önümüzdeki 10 yıla kadar normale dönüş
beklenemez.
ABD Merkez Bankası (FED) ekonomistleri-
nin yaptığı bir araştırmada, ABD’deki uzun sü-
ren yüksek işsizlik oranının önümüzdeki yıllarda
GSMH’deki artışı ciddi biçimde olumsuz etkileye-
ceği sonucuna varıldı. Eğer işsizliğin Avrupa’ya
göre %40 daha az olduğu ABD’de bile böyle bir
durum varsa Avrupa’nın büyümesi beklentile-
rinde umuda kapılamayız.
Her şeyden önce ihtiyacımız olan şey Euro
Bölgesi’nin yapısında temelden reform yapılma-
sı. Şu ana kadar gereken şeyler net olarak anla-
şıldı:
◆
Ortak denetimin, ortak mevduat sigortası-
nın ve ortak kararlılığının söz konusu olduğu gerçek
bir bankacılık birliği: Bu olmazsa, para en zayıf ül-
kelerden en güçlülere doğru akmaya devam edecek.
◆
Eurobond gibi bir tür karşılıklı borçlanma:
Avrupa’da borç/GSMH oranı ABD’dekinden daha
düşük olduğundan, Euro Bölgesi tıpkı ABD’nin
yaptığı gibi negatif reel faiz oranlarıyla borçlana-
bilir. Faiz oranlarının düşük olması sayesinde para
ekonomiyi canlandırarak krizin vurduğu ülkeler-
deki kısır döngüyü kırarken kemer sıkma politika-
sı borç yükünü artırarak GSMH’yi daraltıp borcu
daha az sürdürülebilir hale getirir.
◆
Geride kalan ülkelerin de seviyeyi yakala-
masını sağlayacak endüstriyel politikalar: Serbest
pazarda istenmeyenmüdahalelere yol açtığı gerek-
çesiyle bu tür politikaları engelleyen mevcut kısıt-
lamaların gözden geçirilmesi gerekir.
◆
Sadece enflasyona değil aynı zamanda bü-
yümeye, istihdama ve mali istikrara odaklanan bir
merkez bankası.
◆
Büyüme karşıtı kemer sıkma politikalarının
yerine, insana, teknolojiye ve altyapıya yatırım ya-
pan büyüme yanlısı politikalar uygulanmalı.
ZAYIF EKONOMİLERİN İÇİ BOŞALDI
Euronun tasarımı genel olarak tek para biri-
minin tasarlandığı tarihte hâkim olan neoliberal
ekonomik doktrinleri yansıtır. Büyüme ve istikrar
için enflasyon düzeyini düşük tutmanın gerekli
ve neredeyse yeterli olduğu, para sistemine güven
duyulmasını sağlamanın tek yolunun merkez ban-
kalarını bağımsız hale getirmekten geçtiği, borç ve
açıkların düşük düzeyde olmasının üye ülkeler ara-
sında ekonomik yakınlaşmayı sağlayacağı, para ile
insan dolaşımının serbest olduğu tek bir pazarın
verimliliği ve istikrarı getireceği sanılıyordu.
ANALİZ
90
EKONOMİK
FORUM
Joseph E. Stiglitz,
Columbia Üniversitesi’nde
Profesör ve Nobel Ekonomi
Ödülü sahibidir. Son kitabı
The Price of Inequal-
ity How Today’s Divided
Society Endangers our
Future - Eşitsizliğin Bedeli:
Günümüzün Bölünmüş
Toplumu Geleceğimizi
Nasıl Tehdit Ediyor ismini
taşımaktadır.
Euronun Avrupa’ya büyümeyi, refahı ve birlik duygusunu
getireceği varsayılıyordu. Bunun yerine durgunluk, istikrarsızlık
ve bölücülük getirdi. Böyle olmak zorunda değil,
euro
kurtarılabilir ama bunun için Avrupa’ya bağlılığın teyit edildiği
güzel konuşmalardan fazlası gerekir.
