Korunmasızlık
çağı
JOSEPH E. STIGLITZ
G
erçekleştirilen iki yeni araştırma,
ABD’deki eşitsizlik sorununun
büyüklüğünü bize bir kez daha
gösterdi. Birinci araştırma, yani
ABD Nüfus İdaresi’nin Yıllık Gelir ve Yoksul-
luk Raporu , ekonominin sözüm ona Büyük
Durgunluk’tan kurtulmuş olmasına rağmen
ABD’nin gelirlerindeki durgunluğun devam
ettiğini gösteriyor. Enflasyona göre düzeltilmiş
orta düzey hane halkı geliri, 25 yıl önceki sevi-
yesinin bile altında.
Eskiden, ABD’nin en iyi tarafının askeri
gücü değil, dünyayı kıskandıran ekonomik sis-
temi olduğuna inanılırdı. Nüfusunun geniş bir
kısmının (hatta çoğunluğunun) gelirinin art-
madığı ve buna karşılık en üst dilimdeki gelirin
tavan yaptığı bir ülkenin ekonomik modeline
diğer ülkeler neden özenir?
İkinci araştırma, yani Birleşmiş Milletler
Kalkınma Programı’nın (UNDP) 2014 İnsani
Gelişme Raporu (Human Development Re-
port /HDR), yukarıda bahsettiğim bulgula-
rı destekliyor. UNDP, her yıl gelirin yanı sıra
sağlık ve eğitim de dâhil olmak üzere refahın
diğer boyutlarını da kapsayan İnsani Kalkınma
Endeksi’ne (Human Development Index/HDI)
göre ülkelerin bir sıralamasını yapıyor.
HDI’ye göre ABD, sırlamada Norveç, Avust-
ralya, İsviçre ve Hollanda’nın ardından beşinci
sırada. Ancak, ABD’nin puanında eşitsizlik açı-
sından bir düzeltme yapıldığında, 23 sıra gerili-
yor (yüksek düzeyde gelişmiş ülkeler arasında en
büyük gerileme rakamı bu). Böyle bakıldığında
ABD, dünyanın genelde rol model veya fikstürde
ABD’ye rakip olarak görmediği Yunanistan ve
Slovakya’nın bile gerisine düşüyor.
ABD’DE UZUN ZAMANDIR YAŞANAN
BELİRSİZLİKLER DAHA DA ARTIYOR
UNDP’nin raporu, toplumsal performansın
başka bir boyutunu da vurguluyor: korunma-
sızlık. Rapor, birçok ülkenin insanları yoksul-
luktan kurtarmayı başarmış olmasına karşın,
birçok insanın yaşamının hâlâ risk altında oldu-
ğunu vurguluyor. Önemsiz sayılabilecek bir olay
(örneğin aile içinde meydana gelen önemsiz bir
hastalık), onları yeniden mahrumiyete itebili-
yor. Yukarı yönlü hareketlilik sınırlı düzeydey-
ken, aşağı yönlü hareketlilik gerçek bir tehdit
olmayı sürdürüyor.
ABD’de aşağı yönlü hareketlilik ve korun-
masızlık geniş kesimlerce yaşanmasına karşın,
yukarıya yönlü hareketlilik bir masal olmaktan
öteye gidemiyor. Kısmen de olsa bunun nedeni,
Başkan Barack Obama’nın reformlarına rağmen
ABD’nin yoksul vatandaşlarını hâlâ risk altında
tutan sağlık sistemi oluyor.
En alt gelir seviyesine sahip insanların, sahip
olduklarına bakılınca iflastan sadece bir adım
ötedeler. İnsanların hasta olmaları, boşanmaları
veya işlerini kaybetmeleri, onların kolayca uçu-
rumdan aşağı düşmesine yetebiliyor.
2010’da çıkarılan Hastaların Korunması ve
Düşük Maliyetli Tedavi Yasası’nın (veya “Oba-
macare”) amacı, bu tehditleri azaltmaktı ve
sigorta güvencesine sahip olmayan ABD’lilerin
sayısını ciddi ölçüde azaltmak konusunda iyi
bir yolda ilerlediğine dair güçlü göstergeler var.
Ancak, kısmen ABD Yüksek Mahkemesi’nin
bir kararı ve Cumhuriyetçi valiler ile senatör-
lerin inatçılığı yüzünden iki düzine eyalette
Medicaid’in (yoksullara sigorta güvencesi) uy-
gulaması yaygınlaştırılamadı. Üstelik bütün
giderler federal hükümet tarafından karşı-
lanmasına rağmen, 41 milyon ABD’li sigorta
güvencesine kavuşamadı. Ekonomik eşitsizlik
politik eşitsizliğe dönüştüğünde (ABD’nin bü-
yük bir kısmında böyledir) kamu yöneticileri
yoksulların ihtiyaçlarına daha az önem veriyor.
Gayri Safi Milli Hâsıla (GSMH) ve HDI, ko-
runmasızlık konusunda zaman içinde yaşanan
değişiklikleri veya ülkeler arasındaki farklılık-
ları yansıtmıyor. Ancak ABD ve diğer ülkelerde,
kendini güvende hissedenlerin oranında dikkat
çeken bir gerileme var. Bir işi olanlar, işini elin-
de tutamayacağı konusunda endişeli; işsizler ise
iş bulamayacağı konusunda endişeli.
Son ekonomik durgunluk, birçok kişiyi elin-
deki maddi imkânlardan yoksun bıraktı. ABD’de
medyan refah, borsanın toparlanmasına karşın
2007 ile 2013 arasında %40 oranında geriledi.
Bu da, yaşlıların ve emekliliği yaklaşanların
ANALİZ
90
EKONOMİK
FORUM
Joseph E. Stiglitz Columbia
Üniversitesi’nde profesör
ve Nobel Ekonomi ödülü
sahibidir. Bruce Greenwald
ile beraber kaleme aldığı
en son kitabı, Öğrenen
Bir ToplumYaratma:
Büyümeye, Gelişmeye
ve Sosyal İlerlemeye Yeni
Bir Yaklaşım (Creating a
Learning Society: A New
Approach to Growth,
Development, and
Social Progres) ismini
taşımaktadır.
GSMH’nin büyüme hızı ne olursa olsun, vatandaşlarının
çoğunluğuna yeterince gelir getiremeyen ve
giderek daha fazla
sayıda insanın giderek daha fazla güvensizlik endişesi yaşadığı
bir ekonomik sistem, temelde başarısız bir ekonomik sistemdir.
