İskoçya’nın
bağımsızlığının bedeli
Prof. JEFFREY D. SACHS
H
er ne kadar dünyanın gözü İskoçya’nın
Birleşik Krallık’tan ayrılmaya ilişkin
bağımsızlık referandumuna girse de,
İskoçya, kendi ulusal sınırlarını yeni-
den çizme arayışında olan tek ülke değil. Dünya-
nın diğer birçok yerinde bağımsızlık hareketleri
var. 1980’den bu yana Birleşmiş Milletler’e (BM)
katılan yeni ülke sayısı 39. Bağımsızlık isteyen
daha çok sayıda ülke var ve İskoçya referandu-
mundan “evet” çıkması onları cesaretlendirebilir.
İskoçya’nın bağımsızlığına ilişkin kampanya
dört talebe dayanıyor. Birincisi kültürel; İskoçla-
rın kimliğini korumak ve güçlendirmek. İkincisi
ideolojik; İskoçya’yı İskandinav tarzı bir sosyal
demokrasiye kavuşturmak. Üçüncüsü siyasi;
insanlara daha fazla demokratik bir yönetim
sunmak. Dördüncüsü ise ekonomik; Kuzey De-
niz petrol ve gazından daha büyük bir pay almak.
Birleşik Krallık’ın siyasi liderleri ve Avru-
pa’daki birçok hükümet, İskoçları bağımsızlığa
hayır demeleri yönünde güçlü bir şekilde teşvik
ediyor. “Hayır” diyenlere göre, İskoçya’nın ba-
ğımsızlığı talep edilenlerin hepsini değilse de
bir kaçını İskoçya’ya kazandırabilir, ancak diğer
taraftan finansal krizden işsizliğe ve yatırımcı-
ların İskoçya’dan ayrılmasına kadar uzanan bazı
ekonomik felaketlere de yol açabilir. Dahası,
bağımsız bir İskoçya Avrupa Birliği’nin (AB) ve
NATO’nun dışında kalabilir.
Dünyanın geri kalanı bu tartışma hakkında
ne düşünmeli? İskoçya’nın bağımsızlık kam-
panyası, kültürel kimliğin tanınması ve kendi
kendini yönetme talepleri açısından büyük bir
gelişme olarak övülmeli mi? Ya da Avrupa’da
başka bir istikrarsızlık ve zayıflık kaynağı (di-
ğer ülkelerde ve dünyanın diğer bazı yerlerinde
belirsizliği artırabilecek bir gelişme) olarak mı
görülmeli?
AYRILIĞIN MALİYETİ KAÇINILMAZ DEĞİL,
BİR SEÇENEK
Ayrılıkçı hareketler, şüphesiz büyük bir is-
tikrarsızlığa yol açabilir. Kosova, Güney Sudan,
Kürdistan ve Kırım’la ilgili olarak bölge ve hatta
dünya ölçeğinde çıkan çalkantıyı düşünün. An-
cak ulusal bağımsızlık taleplerine, barış içinde ve
sorunsuzca da yaklaşılabilir. Çekoslovakya’nın
1993’te Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak ikiye
bölünmesi, meşhur “kadife ayrılık”, sonuçta ortaya
çıkan her iki ülkeye önemli veya uzun vadeli bir
bedel ödetmedi. Her iki taraf da bölünmeyi kabul
etti ve geleceklerinin AB’de olduğu bilinciyle, AB
üyesi olmaya odaklandı.
Demek ki, burada bağımsız bir İskoçya için
akla yakın ve olumlu bir senaryo mevcut. Birle-
şik Krallığın geri kalanı, yani İngiltere, Galler ve
Kuzey İrlanda (devam eden tartışmalarda “RUK”
olarak anılıyor), bağımsızlığın şartlarını vakit
geçirmeden ve etkin bir şekilde İskoçya’yla müza-
kere edebilir ve denizdeki petrol ile gaz rezervleri
de dâhil olmak üzere Birleşik Krallığın kamu borç
ve varlıklarının nasıl paylaşılacağı konusunda bir
mutabakata varabilir. Her iki taraf da, taleplerinde
pragmatik ve ılımlı olabilir.
Diğer yandan AB de, İskoçya’nın üyeliğinin de-
vam etmesini vakit geçirmeden kabul edebilir, zira
İskoçya AB’nin bütün mevzuatına ve demokratik
standartlarına zaten uyum sağlamış durumda. Ben-
zer şekilde NATO da, (her ne kadar İskoçya Ulusal
Partisi’nin ABD ve İngiltere’nin nükleer denizaltı
üslerini kapatma taahhüdü çözülmesi gereken bir
sorun olsa da) İskoçya’nın İttifak Üyeliği’nin devam
edeceği yönünde hemen bir karar alabilir.
İskoçya ve Birleşik Krallık, İngiliz Sterlini’nin
İskoçya tarafından bir süre daha kullanması ve daha
sonra yeni bir İskoç Sterlini çıkarması ve euroya
geçmesi konusunda mutabakata varabilir. Bu tür
Yeni ortaya çıkan devletlerarasındaki sorunların büyümesini
önleyebilecek AB ve NATO gibi önemli kurumların bulunmadığı
yerlerde ulusal ayrılıkçılığın tehlikeleri daha da büyüktür. Bu
tür durumlarda,
ulusal hükümetin veya bölgesel hükümetin
karşı çıktığı tek taraflı bağımsızlık talepleri, sıklıkla ticaretin ve
finansmanın sekteye uğramasına
neden olmaktadır.
GÖRÜŞ
92
EKONOMİK
FORUM
Jeffrey D. Sachs
Columbia Üniversitesi’nde
Sürdürülebilir Kalkınma
Profesörü, Sağlık Politikası
ve Yönetimi Profesörü
ve Dünya Enstitüsü
Direktörüdür. Ayrıca
Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri’ne Milenyum
Kalkınma Hedefleri
konusunda Özel
Danışmanlık yapmaktadır.
