Ama 2008’deki ciddi durgunluğun nedenleri
daha kendine özgüydü ve çözümleri de daha
hedefe yönelik olmak zorunda. 2008 krizinden
önce, krizden en çok etkilenen ülkelerde (ABD,
İngiltere, İrlanda, İspanya, Portekiz ve İtalya)
büyük bir emlak balonu vardı. Friedrich Hayek’in
1930’larda uyarısını yaptığı gibi, böyle yanlış
yerleştirilmiş bir yatırım sürecinin sonuçlarının
çözülmesi, özel sermayede (bu durumda, konut
stokunda) zamanla meydana gelecek arz fazlası
nedeniyle, uzun zaman alır.
Ancak, emlak balonundan daha yıkıcı olan bir
şey varsa o da Lehman Brothers’ın çöküşünden
sonra dünya çapındaki sermaye piyasalarının ya-
kalandığı mali panikti. ABD Merkez Bankası’nın
(FED) ve ABD Hazinesi’nin Lehman’ın çöküşüne
izin vererek piyasalara bir ders verme kararı fela-
kete yol açacak kadar kötü bir çağrıydı. Merkez
bankalarının son çare olarak başvurulacak borç
verenler olarak esas rollerini oynamalarını gerek-
tiren panik şiddetli ve yoğun oldu.
ABD Merkez Bankası Lehman Brothers’ın
çöküşünden önceki yıllarda ne kadar kötü perfor-
mans gösterdiyse, bunun sonrasında da paniği ya-
tıştırmak için piyasaları likiditeye boğarak o kadar
mükemmel performans gösterdi. İngiltereMerkez
Bankası da, biraz daha yavaş tepki vermekle bera-
ber, aynı şeyi yaptı.
Japonya Merkez Bankası (BOJ) ve Avrupa
Merkez Bankası (ECB), kendi politika oranlarını
daha uzun süreyle yüksek düzeyde tutmaları ve
QE girişimini ve diğer olağandışı likidite tedbirle-
rini daha ileri tarihe bırakmalarıyla, karakteristik
olarak en yavaş tepkiyi verenler oldu. Aslında, her
iki kurumda da para politikasını nihayet doğru
yola sokabilmek için yeni liderlerin gelmesi gerekti
(BOJ’de Haruhiko Kuroda ve ECB’deMario Draghi).
İşin iyi tarafı ise para politikasının ZLB yakınla-
rında bile işe yaramasıdır. QE öz kaynak fiyatlarını
yükseltir, uzun vadeli faiz oranlarını düşürür, döviz-
lerin değer kaybetmesine yol açar, faiz oranları sıfıra
yakın olsa bile kredi daralmalarını rahatlatır. ECB ve
BOJ’in sıkıntısını çektiği şey reflasyon araçlarının
yokluğu değil, uygun tedbirlerin alınmamasıydı.
PARA POLİTİKASININ
ETKİLİ OLMASI İYİ HABER
Para politikasının etkili olması iyi haber, çünkü
mali uyarıcı kısa vadeli talep yönetimi için zayıf bir
araç. Krugman’ın 1998 yılında yazdığı etkili bir ma-
kalede bunun nedenini açıklaması da ironik. O ta-
rihte ve benimgörüşüme uygun şekilde, uzun vadeli
vergi indirimlerinin ve transferlerinin harcanmayıp
kısmen biriktirilmesi gerektiğini, kamu borcunun
katlanarak mali denge ve ekonomi üzerinde uzun
vadeli bir gölge meydana getireceğini savundu. Faiz
oranlarının şu anda düşük olsa bile yükseleceğini
ve yeni birikmiş borcun üzerindeki borç yönetimi
yükünü artıracağını belirtti.
Bütün büyük Merkez bankalarının genişlemeci
para politikaları izlediği, petrol fiyatlarının hızla
düştüğü ve bilgi teknolojisinde devam eden dev-
rimin yatırım fırsatlarını kışkırttığı bir dönemde,
2015 ve ötesine dair ekonomik büyüme tahminleri
kötümserlere göründüğünden daha iyi. Kârlar artı-
yor, işletmeler içinmakul yatırımbeklentileri, Avru-
pa ve ABD’nin hemen her yerinde birikmiş altyapı
harcamaları ve Sahra Altı Afrika gibi düşük gelirli
bölgelere yapılan ana mal ihracatını finanse etme ve
tümdünyada düşük karbonlu yeni bir enerji sistemi-
ne yapılacak yatırım ihtiyacını karşılama fırsatı var.
Eğer özel yatırımlarda bir eksiklik varsa, burada
sorun iyi projelerin olmaması değil, politikaların
net olmaması ve bunları tamamlayacak uzun vadeli
kamu yatırımlarının olmaması. Avrupa Komisyonu
Başkanı Jean-Claude Juncker’ın nispeten küçük
miktardaki kamu fonlarını kullanıp, özel sermaye
akışını çoğaltarak Avrupa’daki uzun vadeli yatırım-
ları finanse etme planı da bu nedenle doğru yönde
atılmış önemli bir adım.
Elbette, politika yapıcıların kötü durumları
daha da berbat etme (örneğin, Yunanistan’da borç
yönetimini sosyal hoşgörü sınırlarının ötesine zor-
lama) becerisini küçümsememeliyiz. Ama bu yıl
büyümeyi tehdit eden, örneğin Yunanistan’ın çö-
zülmemiş borç krizi, Rusya-Ukrayna anlaşmazlığı
ve Orta Doğu’daki karmaşa gibi başlıca faktörlerin
makroekonomikten çok jeopolitik mahiyette oldu-
ğunu kabul etmeliyiz. 2015 yılında, akıllı diploması
ve akıllı para politikaları sayesinde refaha giden yol
açılabilir. Her iki bileşeni de doğru yönetirsek geniş
kapsamlı iyileşme uzakta değil.
Telif Hakkı:
Project Syndicate, 2014.
Eğer özel
yatırımlarda bir
eksiklik varsa,
burada sorun
iyi projelerin
olmaması değil,
politikaların
net olmaması
ve bunları
tamamlayacak
uzun vadeli kamu
yatırımlarının
olmaması
. Avrupa
Komisyonu
Başkanı Jean-
Claude Juncker’ın
nispeten küçük
miktardaki kamu
fonlarını kullanıp,
özel sermaye
akışını çoğaltarak
Avrupa’daki uzun
vadeli yatırımları
finanse etme planı
da bu nedenle
doğru yönde
atılmış önemli bir
adım.
EKONOMİK
FORUM
83
i
