FORUM 254

EKONOMİK

FORUM

rını uygulamasından doğacak etkilerinin

azaltılması) gibi unsurları içeren iddialı bir

yaklaşım gerektiriyor. Ancak bu kapsamlı

önlemlerin alınmasının milli geliri ve ihraca-

tı önemli oranda artıracağı tahmin ediliyor.

(Mavuş vd. 2014).

AB İLE GÜMRÜK BİRLİĞİ’NİN GETİRDİĞİ

DÖNÜŞÜM ETKİLEYİCİ

Türkiye’nin, telekomünikasyon, posta

hizmetleri, hukuki, görsel/işitsel ve finansal

hizmetler alanlarında yeni oluşacak düze-

nin gerektirdiği “Pazara Erişim Koşulları”nı

uyum gösterecek şekilde birçok zorlu alan-

da önemli mevzuat değişiklikleri yapması

bekleniyor. Türkiye’nin kısıtlı kamu ihalesi

piyasasını açması, yatırımcı-devlet arası

uzlaşmazlıkları çözülmesi sürecinin yeniden

düzenlenmesi, sağlık ve bitki sağlığı alanın-

da alınan tedbirlerin esaslarının yenilen-

mesi, genetiği değiştirilmiş organizmalar

(GDO) konusunda kuralların müzakeresi,

fikri mülkiyet haklarının korunması (özel-

likle taklit mallar konusunda) gibi tartışmalı

alanları da kapsayacak şekilde uzatılabilir

(Akman 2014). Bu güçlükleri aşmak zorlu

bir mücadele gerektirecek olmakla birlikte;

Türkiye’nin yeni ticaret kurallara uyumu

için bu dönüşüm hayati önem taşıyor. Tür-

kiye mevzuat uyumlaştırma alanında başa-

rılı olur ve iç dinamikleri gerektiği biçimde

seferber ederek geliştirilmiş standartları ve

ortak uygulamaları benimserse, bu zorlukla-

rın kısa zamanda kazanca dönüştürülebile-

ceği, Transatlantik pazarında daha rekabetçi

şekilde yer alabileceği düşünülmeli.

1990’lardaki Gümrük Birliği uygulama-

sının, Türkiye ekonomisi açısından zorlu bir

dönem olduğu hatırlanırsa, buna rağmen

Türkiye, AB müktesebatını çeşitli alanlar-

da benimseyerek ve uygulamaya koyarak,

dönüşümden yarar sağlama deneyimine

sahip oldu. Türkiye’nin iç ticareti düzenleme

kuralları, ticarette uygulanan teknik engel-

lerden gıda güvenliğine, çevre mevzuatına,

tüketicinin korunmasına, fikri mülkiyet

haklarına, gümrük mevzuatına ve ticaret

politikası tedbirleri gibi pek çok alan AB ile başarıyla uyumlaştı-

rıldı. Diğer yandan, o dönemde AB mevzuatına uyumlu bağımsız

düzenleyici kurumlar kurulduYakın zamanda yayınlanan Dünya

Bankası raporuna göre “Gümrük Birliği, Türkiye ekonomisinin

gerek Avrupa gerek küresel piyasalarla entegrasyonunda temel

bir araç teşkil etmiştir” (Dünya Bankası 2014). Ayrıca Türkiye,

Hizmet Ticareti Anlaşması (TISA) çoklu müzakere sürecine etkin

olarak katılarak önemli bir deneyim de elde ediyor.

TTIP TÜRKİYE BAKIMINDAN

BİR“FIRSAT”HALİNE GELEBİLİR

Sonuç olarak TTIP’e ilişkin Türkiye’nin kaygıları, sadece tica-

retin yön değiştirmesi endişesine indirgenmemeli. Türkiye’nin

Transatlantik pazarına entegrasyonu bir yandan ABD’yle ilişkile-

rini geliştirir diğer yandan da AB ile Gümrük Birliği’ni daha etkili

ve işlevsel hale getirir. Bu ilişki, gerek NATO üyesi gerek AB’ye

katılım sürecinde olan Türkiye için önem kazanıyor. Bu üçgenin

üçüncü kenarı, Türkiye’yi TTIP “limanına çekerek” tamamlanabilir.

TTIP, Türkiye’nin küresel ekonominin günümüzde gerekli kıldığı

“dönüşümü” sağlayacağı güçlü bir çıpa olabilir.

AB ve ABD ile kurduğu yakın ilişki, Türkiye’yi son 30 yıldır

gerçek bir siyasi ve ekonomik dönüşüm geçirmesi yönünde teşvik

etmişti. Orta Doğu’daki yaşanan karışıklığın “karmaşa”ya dönü-

şerek uzun süre devam etmesi olasılığının geçerli görüldüğü, şu

sıralarda Transatlantik ilişkilerinin çağın gereksinimlerine uygun

şekilde iyi yönetilmesi büyük önem taşıyor. Bu nedenle iyi Tran-

satlantik ilişkiler kurma arzusu tüm taraflar açısından yerinde

olduğu söylenebilir.

Türkiye, 1980’lerde “tek taraflı” aldığı önlemlerle ekonomik

liberalizasyon tecrübesi yaşadı. Daha sonra, 1990’lardaki Gümrük

Birliği yeni bir liberalizasyon sürecinden geçti. Her iki süreç dola-

yısıyla Türkiye’nin önemli bir deneyim ve yarar sağladığı biliniyor.

Gümrük Birliği, Türkiye’ye ciddi bir rekabet gücü avantajı sağlaya-

rak sanayi üretimdeki dönüşümünün çıpası oldu. Bu defa Gümrük

Birliği’nden yararlanıp onu bir “kaldıraç “olarak kullanarak, kapsa-

mının genişletilerek derinleştirilmesi amacıyla AB ile müzakerelere

başlanılması olanağı mevcut. Gümrük Birliği Kararı’nın, çağın

gereklerine uyumlu hale getirebilmesi amacıyla tarımı, hizmetleri,

kuralları ve kamu ihalelerini kapsayacak şekilde genişletmek olası.

Böylece, Türkiye üçüncü liberalizasyon aşamasını başlatarak, kü-

resel ticari mimaride “kurala uyan” olmaktan çıkıp “kural koyan”

ülke haline gelebilir. Kısacası tüm taraflarca iyi yönetildiği takdirde

TTIP Türkiye bakımından bir “fırsat” haline gelebilir. TTIP, Türki-

ye’nin geleceğe yönelik ekonomik beklentilerinin gerçekleşmesi yö-

nünde bir dönüşüm noktası olarak değerlendirilmeli. Bu bağlamda

Avrupa Komisyonu ile Gümrük Birliği’nin revize edilmesine ilişkin

sürecin başlatılacak olması hayati önem kazanıyor.

KAYNAKLAR:

Akman, S (2014), “AB-ABD Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı: Türkiye Açısından Bir Değerlendirme,” Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi 13(1).

Aran, B (2013), “Küresel Ortaklık Arayışları: Ticarette Çatışmalı Yeni Dinamikler ve Türkiye’nin TPP ve TTIP Çağında Geleceği”, Türkiye Politika Notları Dizisi No.11, Ankara:

TEPAV.

Baldwin, R (2011), “21st Century Regionalism: Filling the gap between 21st century trade and 20th century trade rules”, DTÖ Çalışma Raporu ERSD-2011-08.

Felbermayr, G, B Heid, M Larch ve E Yalçın (2014), “Macroeconomic Potential of Transatlantic Free Trade: A High Degree Resolution Perspective for Europe and the World”,

CESifo Working Paper Series No. 5019.

Mavuş, M, A. Oduncu ve D. Güneş (2014), “AB-ABD Serbest Ticaret Anlaşması ve Türkiye Üzerine Etkileri”, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası.

Dünya Bankası (2014), AB-Türkiye Gümrük Birliği Değerlendirmesi, Rapor No. 85830-TR, Washington, DC.

Kirişçi, K (2013), Turkey and Transatlantic Trade and Investment Partnership: Boosting the Model Partnership with the US, Turkey Project Policy paper, no.2, Brookings.

ARAŞTIRMA