86 / 132
Kamu borcu
için
adil
yargılanma
JOSEPH E. STIGLITZ
G
eçen Temmuz’da, ABD Federal
Hâkimi Thomas Griesa, Arjantin’in
kendi kamu borcunu ölü fiyatla-
ra satın almış olan sözde “Akbaba
Fonları”nı tamamen geri ödeme yapmasına karar
verdiğinde ve devlet borçlarını en dip fiyattan
satın aldığında, ülke temerrüde (Faizi veya ana
parayı vadesi geldiğinde ödemede başarısız ol-
mak. Temerrüt, borçlananın borç ödemesinin
gerektirdiği hukuki yükümlülükleri yerine geti-
rememesi durumunda ortaya çıkıyor.) zorlan-
mıştı. Bu duruma Griesai iflası anlamına gelen
“Griesafault” ismi konmuştu. Bu karar çok büyük
yankı uyandırmış, farklı yargı alanlarında ihraç
edilen tahvilleri etkilemiş, ABD mahkemelerinin
diğer ülkelerde yönetilen sözleşmelere de hâkim
olabildiğini göstermişti.
O tarihten bu yana, avukatlar ve ekonomist-
ler Griesa’nın kararının kafa karıştıran sonuç-
larını çözmeye çalışıyor. ABD mahkemelerinin
yetki alanı gerçekten ABD sınırlarının ötesine
uzanıyor mu?
İngiltere’de bir mahkeme, Arjantin’in İngilte-
re kanunlarına göre çıkarılmış bonolar üzerinden
yaptığı faiz ödemelerinin ABD’deki mahkeme
kararlarına değil, İngiltere kanunlarına tabi ol-
duğuna karar vererek meseleye nihayet biraz
açıklık getirdi. Küresel finans piyasalarının kar-
maşıklıklarını anlamamış gibi görünen Amerikalı
hâkimlerin verdiği bir dizi karar arasında sıcak
karşılanan bir mola olan bu karar bazı önemli
mesajlar taşıyor.
Birincisi ve en önemlisi, o tarihte bir İngiliz
Mahkemesi tarafından inkar edilen, Arjantin’in
borç müzakerelerinin bir Amerikan mahkeme-
since önceden bilindiği gerçeği, kamu borcu kriz-
lerine getirilen piyasa bazlı çözümlerin kaos için
yüksek potansiyel taşıdığını şiddetle anımsatıyor.
Griesafault’tan önce, çoğu zaman kamu bor-
cunun geri ödenmesi sorunlarına, sağlam bir
yasal çerçeve olmaksızın, müzakereleri merkez-
den dağıtarak çözüm bulunabileceği gibi hatalı
varsayımlara varılırdı. Daha sonraları bile, fi-
nansal topluluk ve Uluslararası Para Fonu (IMF)
sadece borç sözleşmelerinde, özellikle de (tüm
alacaklıları nitelikli çoğunluğun onayladığı bir
yeniden yapılandırma önerisine tabi tutan) sözde
toplu eylem maddelerinin şartlarında ufak tefek
değişiklikler yaparak kamu borcu piyasalarına
biraz çekidüzen verebilmeyi umdu. Ama sözleşme
değişiklikleri gibi basit düzenlemeler sistemdeki
aksaklıkların üstesinden gelemez. Farklı mahke-
me kararlarında bazen birbiriyle çatışan bir yığın
kanuna tabi olan çok sayıda borç söz konusu olun-
ca, alacaklıların oylarını toplamada kullanılan ve
piyasa bazlı yaklaşım destekçilerinin teşvik ettiği
temel bir formül karmaşık pazarlık sorunlarını
ANALİZ
86
EKONOMİK
FORUM
Joseph E. Stiglitz Columbia
Üniversitesi’nde profesör
ve Nobel Ekonomi ödülü
sahibidir. Bruce Greenwald
ile beraber kaleme aldığı
en son kitabı, Öğrenen
Bir ToplumYaratma:
Büyümeye, Gelişmeye
ve Sosyal İlerlemeye Yeni
Bir Yaklaşım (Creating a
Learning Society: A New
Approach to Growth,
Development, and
Social Progres) ismini
taşımaktadır.
ABD Federal Hâkimi Thomas
Griesa’nın, Arjantin’in
sözleşmesindeki bazı şartların
alışılmamış ve bize göre
savunulamaz bir yorumuna
dayanarak verdiği karar,
ABD’nin ticari menfaatlerinin
mahkeme kararlarına baskın
olabileceğini gösteriyor.