80 / 132
80
EKONOMİK
FORUM
maz. Sizi yıkan yumruk, sert olandan ziyade nereden geldiğini
görmediğiniz yumruktur. Şimdi bu cümleyi FED ekseninde
değerlendirelim. FED’in faiz artırımları “beklenenden hızlı” ve(-
ya) “beklenenden büyük adımlarla” geldiğinde piyasalar adeta
çöküyor. Piyasaların o acımasız “önce sat sonra sor” eğilimi ön
plana çıkıyor. “Beklenenden hızlı”ya örnek, ekonomik birimlerin
bir toplantı artırıp üç toplantı pas geçmesini beklediği FED’in
daha sık faiz tokatı atmasıdır. “Beklenenden büyük adım”a ör-
nek ise ekonomik birimlerin 0.25 puanlık “bebek adımı” bekle-
diği FED’den 0.50 puanlık “ebeveyn adımı” görmesidir. Geçmiş
döngüler içinde 1994-1995 döngüsü bu duruma en güzel örnek.
FED ile ekonomik aktörlerin iletişim sıkıntısı yaşadığı bir faiz
artırım döngüsü olan 1994-1995 döneminde, FED’in faiz ar-
tırım süreci piyasaları hırpaladığı görülüyor. Özetlersek, faiz
artırım süreçlerinde piyasaları olumsuz etkileyen “negatif sürp-
rizler” oluyor. Beklenenden yüksek dozlu ve beklenenden hızlı
faiz artırımlarının piyasalara faturasının ağır olduğu biliniyor.
Şimdi elimizdeki bilgiler ışığında bugüne bakalım. İlk faiz
artırımı için çok geç kalındı. ABD ekonomisinin %82’sini oluş-
turan hizmetler sektöründeki büyüme ISM Hizmetler Endeksi
başlıklı grafikte görülüyor. Benzer şekilde, ABD’deki aylık orta-
lama istihdam artışı da FED’in ilk hamle için geciktiğinin işareti.
“ABD dışı” dünyada yaşananlar (Çin’deki yavaş büyüme,
Avrupa’daki zayıf görünüm, gelişen ekonomilerin büyüme
hızlarındaki yapısal yavaşlama...) nedeniyle FED’in içinde bu-
lunduğumuz konjonktürde piyasalara “negatif sürpriz” sunması
ihtimali çok ama çok düşük.
Kaldı ki FED, ilk faiz artırımı yapacağı toplantının bildirisine
güçlü bir güvercin ifade yerleştirerek faiz artırımının piyasalar
üzerinde yaratabileceği olumsuz etkiyi sınırlandırabilir. Peki,
nasıl bir ifade? “Kayda değer bir süre” faiz artırımı yapılmaya-
cağı vurgusu... Özetle ilk faiz artırımının ilk şoku kaçınılmaz
bir şekilde yaşanacak. Lakin sonrasında FED de piyasalar da
rahatlar...
EKO ANALİZ
Hizmetler endeksi kriz sonrası dönemin
zirvesinde. ABD ekonomisinin %82’si hizmetler
sektörüdür.
ABD ekonomisi için aylık ortalama is-
tihdam artışı 150 bin üzerindeyse işler
“iyi”, 200 bin üzerindeyse işler “çok iyi”
gidiyor demektir. Bazı yorumcular FED’i
“trader” sanıyorlar her halde. Merkez ban-
kaları bir ayın verisine göre hareket etmez.
Verilerin eğilimini esas alırlar. Eğilimi gör-
mek için de verilerle “flört” edilmeli. Hare-
ketli ortalamalara bakılmalı. Aylık istihdam
artışının 12 aylık hareketli ortalaması 243
bin, üç aylık hareketli ortalamasıysa 221
bin. 200 binin üzerindeki istihdam artışı-
na FED’in duyarsız kalmaması gerekiyor.
2. Son altı döngünün çoğunda piyasa pro-
fesyonelleri “ters ayakta” yakalanmışlar.
FED’in güçlü ve saydam iletişim politikası-
na rağmen ekonomik birimlerin FED’in faiz
artırımlarına yönelik “zaman” tahminleri
genellikle yanlış çıkmış. Bunu FED’in faiz
artırımlarını takip eden aylarda kısa vadeli
piyasa faizlerindeki yükselişten görmek
mümkün.
3. FED’in faiz artırım “sürecinde” pi-
yasaların bozulduğu yönündeki görüş çok
genelleştiği için pek sorgulanmıyor. Haliyle
de bu “galat” hemen hemen herkesin zihni-
ne aktarıldığı şekilde yerleşmiş durumda.
Lakin geçmiş döngülerin analizi ortaya
farklı bir tablo koyuyor. FED’in faiz artırım
sürecinde başta emtia ve borsa endeksleri
olmak üzere riskli varlık fiyatlarında yükse-
liş devam etmiş. Daha da ileriye götürelim,
gelişen ekonomilerin borsa endekslerinde-
ki ortalama getiri, gelişmiş borsa endeks-
lerindeki ortalama getirinin de üzerinde
gerçekleşmiş (burada aktarılanlar ilgili dön-
gülerin ortalaması olarak görülmeli).
4. Lakin 3’üncü maddedeki yargının
önemli bir istisnası var. Teşbihte hata ol-
TARIM DIŞI İSTİHDAM
ABD ekonomisi her ay ortalama 200 bin
yeni istihdam yaratıyor. Aylık istihdam artışı ekonominin
çok güçlendiğine işaret ediyor.