hastaların %90’nın kolon kanseri tanısı anında 50 yaşın üzerinde
olduğunun gözlemlendiğini söyledi.
Kolon kanserinin doğal seyri konusunda bilgi verir misiniz?
Kanser genelde kontrolsüz hücre çoğalmasıdır. Hastalık kalın
bağırsak iç yüzeyini oluşturan hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla
başlar. Kontrolsüz çoğalma kanser oluşturmadan önce uzun süre
polip döneminden geçer.
Kolon polipleri kalın bağırsak iç yüzeyinden gelişip bağırsak
lümenine doğru büyüyen oluşumlardır. (Bkz. Resim I) Bunların bir
kısmı kanserleşme eğilimi olmayan (hiperplastik) yapıya sahip olup
zararsızken, bir kısmı da kanser oluşumu gösteren (adenomatöz)
yapıya sahip olup 5-6 yıl gibi uzun bir sürede %5 oranında kanser-
leşirler. Adenomatöz poliplerin büyüme hızı yılda 2-4 milimetre
kadardır. Polipin çapı 1 santimetreden büyükse veya kişide birden
fazla polip aynı anda varsa bunların kansere dönüşme riski daha
fazladır. Genelde 2 santimetre üzerinde kanserleşme riski %20’yken
bu oran çapın artmasıyla büyür. Kolon kanserlerinin (Bkz: Resim
II) çoğu işte bu adenomatöz özellik gösteren kolon poliplerinden
gelişir. Bu cins polipler 50 yaşlarında toplumun ortalama %25’inde,
70 yaşlarında ise ortalama %45’inde görülür. Polipler genelde klinik
olarak belirti vermediğinden bu aşamada tek tanı yöntemi tarama
yapılan kolonoskopidir.
Kanserle savaşan bağışıklık sistemi bu hücreleri hastalığın
olduğu bölge lenf bezlerinde sınırlamaya çalışır, ancak zamanla
başarısız kalır. Lenf bezi engelini aşan kanser hücreleri kan yoluyla
önce karaciğere daha sonra da akciğer ve vücudun diğer alanlarına
yayılır. Kanserli hücrelerin yayıldığı alanlara göre farklı belirtiler
çıkar. Yayılmanın fazla olması ise tedavide başarı şansını azaltır
Kolon kanserinin belirtileri neler?
Tüm kanserlerde olduğu gibi, hastalığın hiçbir belirtisinin
olmadığı (asemptomatik) ve belirtilerin olduğu (semptoma-
tik) dönem vardır. Zayıflama, halsizlik gibi bağırsağı ilk planda
düşündürmeyen şikâyetler yanında karın ağrısı, bağırsak alış-
kanlıklarında değişme (her zamanki tuvalet alışkanlığının bir
aydan uzun bir süre ishal veya kabızlık şeklinde değişmesi) ve/
veya dışkılama sırasında kan görülmesi en
sık belirtiler arasında sayılabilir. Hastaların
çoğunda kanama yavaş veya aralıklı olduğun-
dan ve birçok hasta tuvalet sonrası dışkısına
bakmadığından kanama geç fark edilir. Bazı
hastalarda ise izah edilemeyen bir kansızlık
nedeniyle yapılan inceleme sırasında tespit
edilebilir. İleri aşamada kanserli hücrelerin
yayıldığı organlara (karaciğer ve akciğer)
göre ek belirtiler olur.
Kolon kanseri tanısı nasıl konur?
Kolon kanseri tanısı “kolonoskopi” ile
konulur. Kolonoskopi işlemi, anal kanaldan
içeri sokulan özel aletlerle yapılır. Bu alet-
lerin ucundaki video-kamera sistemiyle 1-2
milimetre çapındaki çok ufak değişikler bile
rahatlıkla fark edilir. Hastalıklı alanlardan
32
EKONOMİK
FORUM
SAĞLIK
k
Bir polipin kolonoskopide görünümü. Üst karelerdeki resmin sol tarafında
1 santimetre boyutlarındaki kırmızı renkli yapı bir poliptir. Alt karede ise bu
yapı özel bir aletle tutulmuş ve bundan sonraki karede kesilip çıkartıldıktan
(polipektomi işlemi) sonra yeri beyaz olarak kalmıştır
k
Karelerin sağ alt tarafında düzensiz kenarlı kırmızı renkli yapı kanserli
alandır. Hastalıklı alan görülür ve aynı seansta buradan doku örneği alınarak
tanı kesinleştirilir.
Resim I
Resim II
Taramaya 50 yaşında başlanmalı. Taramanın amacı sadece erken
tanı ise gaitada gizli kan metodu (her yıl hastanın gaitasında kan varlığı
laboratuvarda araştırılır) önerilir. Hasta açısından çok rahat ve ucuz bir
yöntemdir. Taramanın pozitif çıkması bağırsakta bir hastalık olduğunu
düşündürür ve bunun anlaşılması için kolonoskopi yapılır.
Taramanın amacı hem erken tanı hem de kanser önleme ise
kolonoskopi metodu seçilmelidir. Daha zor ve pahalı olmasına rağmen
en kesin yöntemdir.
Her iki tarama metodu hakkında hastaya bilgi verilir ve sonuçta
hasta kendi tercihini yapar. Kolonoskopi tercih edenlerde ilk inceleme
normal çıkarsa 10 yılda bir tarama tekrarlanmalıdır.
HERHANGİ BİR ŞİKÂYETİ OLMAYAN
TOPLUMUN BÜYÜK ÇOĞUNLUĞUNU
OLUŞTURAN “ORTALAMA RİSK”
ALTINDAKİ KİŞİYE KOLON KANSERİ
TARAMASI NASIL YAPILMALI?
