ler kaydetmiş olmakla beraber, (hizmetlerin
GSMH’daki payı ilk kez 2013 yılında imalatın
payının ötesine geçti) hâlâ katedeceği çok uzun
bir yol var. Çin’de birçok endüstri zaten kapasi-
tesinin üzerinde çalışıyor. Dolayısıyla, yeniden
yapılanmanın verimli ve pürüzsüz olması için
hükümet desteği şart.
HIZLI KENTLEŞEN ÇİN YENİDEN
YAPILANIYOR
Çin başka bir yoldan yeniden yapılanı-
yor: hızlı kentleşme. Şehirlerin yaşanabilir ve
çevresel açıdan sürdürülebilir olmasını sağlamak
için hükümetin kararlılıkla harekete geçerek di-
ğer kamu mallarının yanı sıra yeterli toplu taşı-
ma, devlet okulları, devlet hastaneleri, parklar ve
etkili imar planları temin etmesi gerekiyor.
2008 sonrası küresel ekonomik krizden alın-
mış olması gereken önemli derslerden biri de pi-
yasaların kendi kendini düzenlemediği gerçeği-
dir. Piyasalar kaçınılmaz şekilde patlayacak olan
varlık ve kredi balonları oluşturmaya yatkındır.
Bu balonlar sıklıkla da, sınır ötesi sermaye akış-
ları aniden yön değiştirdiğinde, muazzam sosyal
maliyetlere yol açarak patlar.
Krizin nedeni ABD’nin liberalleşmeye duydu-
ğu büyük hayranlık ve deregulasyon sevdasıydı.
Burada mesele bazılarının dediği gibi sadece li-
beralleşmenin hızı ve sırası değil; elde edilen so-
nuçların da önemi var. Mevduat faizlerinin libe-
ralleşmesi 1980’lerde ABD’de yaşanan tasarruf
ve kredi krizine yol açtı. Borçlanma oranlarının
liberalleşmesi yoksul tüketicileri istismar eden
yağmacı davranışı teşvik etti. Banka deregulas-
yonu büyümeyi ateşlemedi, sadece riski artırdı.
Umuyoruz ki Çin ABD’nin gittiği, felaketle-
re gebe olan yoldan gitmeyecek. Çinli liderlerin
önündeki güçlük, ülkenin kalkınma aşamasına
uygun olan etkili düzenleyici rejimler tasarla-
mak. Bunun için de hükümetin daha fazla yatırım
yapması gerekiyor. Ekonomideki çarpıklıkların
çoğunun ve yolsuzluğun büyük bölümünün kay-
nağı yerel hükümetlerin şu aralar arazi satışına
bel bağlamış olması. Yetkililer bunun yerine çevre
vergileri (karbon vergisi dâhil), daha kapsamlı bir
artan oranlı gelir vergisi (sermaye kazancı dâhil)
ve emlak vergisi toplayarak geliri artırabilir. Ayrıca
devlet kâr payları aracılığıyla KİT’lerin değerinden
kendine daha fazla pay ayırabilir. (Bu payın bir kıs-
mı bu firmaların yöneticilerinden kesilebilir.)
Asıl mesele Çin’in kredi genişlemesini dizgin-
lediği (varlık fiyatlarının aniden ters dönmesiyle
sonuçlanabilecek bir eylem), zayıf küresel taleple
karşı karşıya olduğu, kendi ekonomisini yeniden
yapılandırdığı ve yolsuzlukla mücadele ettiği bir
dönemde (geçmiş yıllara göre biraz daha yavaş
olmakla beraber) hızlı büyümeyi sürdürüp sür-
düremeyeceği. Diğer ülkelerde, bu tür zorlayıcı
engeller ilerlemeye değil felce yol açtı.
Çin ekonomisinde başarının yolu belli; ver-
gilerdeki artıştan destek alarak kentleşmeye,
sağlık hizmetlerine ve eğitime daha fazla yatırım
yapılırsa eş zamanlı olarak büyüme sağlar, çev-
re şartları iyileşebilir ve eşitsizlik azalabilir aynı
zamanda büyüme kalıcı olur. Eğer Çin’in politi-
kası bu gündemin uygulamasını idare edebilirse,
Çin’in ve tüm dünyanın durumu düzelir.
Telif Hakkı:
Project Syndicate, 2014.
Umuyoruz ki Çin
ABD’nin gittiği,
felaketlere gebe
olan yoldan
gitmeyecek.
Çinli liderlerin
önündeki
güçlük, ülkenin
kalkınma
aşamasına
uygun olan
etkili düzenleyici
rejimler
tasarlamak.
Bunun için de
hükümetin
daha fazla
yatırım yapması
gerekiyor.
EKONOMİK
FORUM
87
i
