Savaş, politikanın değil
politik başarısızlığın
devamıdır
Prof. JEFFREY D. SACHS
K
arl Marx’ın tarihin “önce trajedi, son-
ra fars olarak” tekerrür ettiğine dair
meşhur sözünü anımsatalım, ancak
bugün çevremize bakınca, trajedinin
ardından başka trajedilerin gelip gelmeyeceğini
merak etmekten kendimizi alamıyoruz. I. Dünya
Savaşı’nın başladığı tarihin 100. yıl dönümüne
geldik ve kendimizi kademeli şiddet, ikiyüzlülük
ve tam da 1914’te dünyayı felakete götüren cins-
ten kinizmle (kuşkuculuk) sarmalanmış halde
bulduk. Ve o tarihte işin içinde olan dünya bölge-
leri yine sahnede.
I. Dünya Savaşı, sosyal ve politik meselelerin
Orta Avrupa’da oluşturduğu baskının askeri yön-
temlerle çözülebileceği inancına dayanan bir zih-
niyetle başladı. Bir yüzyıl önce, Alman askeri ku-
ramcısı Carl von Clausewitz savaşın “siyasi ilişkinin
başka araçlarla yürütülen bir devamı” olduğunu
yazmıştı. 1914 yılında yeterince siyasetçi bu fikre
katılıyordu. Ancak I. Dünya Savaşı Clausewitz’i
modern zamanlar için acı biçimde haksız çıkardı.
Endüstri çağında savaş trajedidir, felakettir ve
yıkımdır, hiçbir politik sorunu çözmez. Savaş, po-
litikanın değil politik başarısızlığın bir devamıdır.
I. Dünya Savaşı dört imparatorluk rejimini
sonlandırdı: Prusya (Hohenzollern) Hanedanlığı,
Rus (Romanov) Hanedanlığı, Osmanlı (Türk) Ha-
nedanlığı ve Avusturya-Macaristan (Habsburg)
Hanedanlığı. Savaş sadece milyonlarca kişinin ölü-
müne yol açmakla kalmadı, ayrıca geride devrim,
devletin iflası, himayecilik ve mali çöküntüden
oluşan, Hitler’in doğuşuna, II. Dünya Savaşı’na ve
Soğuk Savaşa zemin hazırlayan bir miras bıraktı.
BUGÜN HÂLÂ YALPALIYORUZ
Bir zamanlar çok etnik gruplu, çok devletli
ve çok dinli Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırları
dâhilinde olan bölge bugün yine Libya’dan Filistin-
İsrail’e, Suriye ile Irak’a uzanan çatışma ve savaşla
çevrelenmiş halde. Bosna Hersek’in etkili bir merke-
zi hükümet kuramadığı, Sırbistan’ın 1999 yılındaki
NATO bombardımanıyla ve kendisinin sert muha-
lefeti üzerine Kosova’nın 2008 yılındaki tartışmalı
bağımsızlığıyla derinden sarsıldığı Balkanlar hâlâ
kasvetli ve politik olarak bölünmüş durumda.
1991 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler
Birliği’nin çöküşüne verilmiş bir tür gecikmeli
tepki olarak, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırdığı
ve Gürcistan’da, Moldova’da ve başka yerlerde
şiddetin patlak vermeye devam ettiği eski Rusya
İmparatorluğu da giderek büyüyen bir karmaşa
içinde. Doğu Asya’da, geçen yüzyılın yankıları
olan Çin ve Japonya arasındaki gerilim de giderek
büyüyen bir tehlike oluşturuyor.
Tıpkı yüzyıl önce olduğu gibi, kibirli ve cahil
liderler gerilimlere öncelikli olarak yol açan altta
yatan politik, ekonomik, sosyal ya da ekolojik
faktörleri çözmek için net bir amacı veya gerçekçi
umutları olmayan bir savaşa sürüklüyor. Çoğu
hükümetin yaklaşımı önce vurup sonra düşünmek.
ABD’yi ele alalım. ABD’nin temel stratejisi,
petrole erişimini tehdit edebilecek, radikal İslam-
cıların yuvalanabileceği veya ABD’ninmenfaatleri
için başka biçimde sorun yaratan (örneğin Somali
sahili açıklarında korsanlık) her yere birliklerini,
insansız uçaklarını veya bombacılarını gönder-
mek oluyor. Bu nedenle ABD birlikleri, CIA, in-
sansız uçak mermileri veya ABD destekli ordular
Batı Afrika’da Sahel’den, Libya’ya, Somali’ye,
Yemen’e, Suriye’ye, Irak’a, Afganistan’a ve ötesine
uzanan bir bölgede savaşıyor.
Bu askeri faaliyetin tamamı yüz binlerce ha-
yata ve trilyonlarca dolara mal oluyor. Sonuçta
altta yatan tek bir sorunun çözülmesi yerine
I. Dünya Savaşı’nın başladığı tarihin 100. yıl dönümüne geldik ve
kendimizi kademeli şiddet, ikiyüzlülük ve tam da 1914’te dünyayı
felakete götüren cinsten kinizmle (kuşkuculuk) sarmalanmış halde
bulduk. Ve o tarihte işin içinde olan dünya bölgeleri yine sahnede.
Endüstri çağında savaş trajedidir, felakettir ve yıkımdır, hiçbir
politik sorunu çözmez.
GÖRÜŞ
88
EKONOMİK
FORUM
Jeffrey D. Sachs
Columbia Üniversitesi’nde
Sürdürülebilir Kalkınma
Profesörü, Sağlık Politikası
ve Yönetimi Profesörü
ve Dünya Enstitüsü
Direktörüdür. Ayrıca
Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri’ne Milenyum
Kalkınma Hedefleri
konusunda Özel
Danışmanlık yapmaktadır.
