Forum 262

EKONOMİK

FORUM

da birçok avantaj saglıyor. Bu nedenle, Türki-

ye’de de tarımın sanayi ile entegrasyonuna

dönük uygulamalar önem arz ediyor.

Sanayi toplumu sancısı

Sürdürülebilir tarımın, Türkiye’deki gelişi-

mi ise tarım toplumu kabuğunda sanayi top-

lumu sancısı şeklinde ilerliyor. Tarım ve sa-

nayi entegrasyonunda öne çıkan unsurların

başında sözleşmeli tarımve kooperatifleşme

geliyor. Ancak, Türkiye’de tarımın sanayiye

entegrasyonunda tarım sanayi politikaları ile

ilgili genel nitelikli yapısal sorunlarla birlikte

entegrasyon şekilleri açısından bazı sorunla-

rın ortaya çıkması da kaçınılmaz.

Uzmanlar, tarım ürünlerinin üretiminden

tüketimine kadar her iki aşamada, sanayi sek-

törünün tarım sektörüne verdiği ara girdiler

tarımsal üretim kapasitesinin değerlendiril-

mesi için ne kadar önemli ise tarıma dayalı sa-

nayiinin tarımürünlerini işleyerek, yarı mamul

veyamamul maddeler haline getirip tüketime

sunmasının da o kadar değerli olduğunu

belirtiyor. Tarımın sanayi ile entegre olmasının

üreticiler, tarıma dayalı sanayii ve ülke ekono-

misi açısından avantaj kazandırdığını kayde-

den uzmanlar, özellikle üreticiler açısından,

bazı temel girdileri zamanında temin etme ve

ürünleri belirli bir fiyattan satabilme garanti-

sinin oluştuğunu dile getiriyor. Yine üretimde

riskin azaltılması, maliyetlerin düşürülmesi,

pazarlık gücü kazanılması, yeni teknolojilerin

adaptasyonu, sermaye temini gibi olanaklar

da üreticiye sağladığı diğer kolaylıklar olarak

sıralanıyor. Uzmanlar ayrıca, tarıma dayalı sa-

nayiler için entegrasyonun; istenilen kalite,

miktar ve zamanda hammadde bulma ve

üretimdeki dalgalanmalar açısından sağladığı

öneme de vurgu yapıyor.

Sözleşmeli üretimmodeli

Türkiye’de tarım ve sanayi entegrasyo-

nunda bazı kavramlar öne çıkıyor. Sözleşmeli

tarım, kooperatifleşme ve tarım ürünü tica-

ret borsaları. Uzmanların, tarım sanayi ara-

sında dikey entegrasyonun sağlanmasında

en yaygın yöntem olarak tanımladıkları söz-

leşmeli tarımda, firmalar ile üreticiler arasın-

da; ürünün ekimi, dikimi veya üretiminden

önce yapılan, çiftçinin belirli bir ekiliş alanı

ve üretimi gerçekleştirme sorumluluğunu

yüklenmesine karşın, firmaların da elde edi-

lecek ürünü belirli şartlarda almayı garanti

ettiği anlaşmaya dayalı üretim ve pazarlama

şekli. Uzmanlar, Türkiye’de sözleşmeli tarım

modelinin girdi temini, üretim, işleme ve

pazarlama olmak üzere dört aşamada ta-

mamlanan bir süreç olduğu bilgisini veriyor.

Bir diğer yöntemolarak kooperatifleşme

faaliyetlerine vurgu yapan uzmanlar, koo-

peratifleşmeyi ise kişilerin ortak ekonomik,

sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını ve isteklerini,

müşterek mülkiyet ve demokratik platform-

da müteşebbisler vasıtasıyla karşılamak üze-

re, gönüllü olarak oluşturdukları özerk bir

kuruluş olarak anlatıyor. Üreticilerin her türlü

girdiye uygun koşullarda sahip olabilmeleri-

nin ve ürünlerinin pazarlanmasında en etkili

yöntemlerden biri olarak kooperatifleşmenin

farklı ülkelerde başarılı örnekler verdiklerini

belirten uzmanlar, Türkiye’nin genel olarak

bu konuda çeşitli nedenlerden kaynaklı çalış-

maların yetersiz kaldığını söylemekle beraber

özellikle çay, fındık, zeytin gibi ürünlerde

başarılı çalışmaların yapıldığının altını çiziyor.

Tarım ve sanayi entegrasyonunda bir

diğer konu olarak tarımsal ürün ticaret bor-

salarını örnek veren uzmanlar, Türkiye’de 113

adet ticaret borsası kurulduğu bilgisini veri-

yor. Ticaret borsalarına kayıtlı 50 bin düze-

yinde tarımsal ürün ticaretiyle uğraşan alıcı

ve satıcı bulunduğunu bildiren uzmanlar, bu

konuda istenilen düzeye gelinmediğinin al-

tını çizdi. Ticaret borsalarında belirleyici olan

faktörün arz ve talebin karşı karşıya geldiği

ve canlı seans işlemlerinin yapıldığı salon

işlemlerinin olup olmadığı şeklinde tanımla-

yan uzmanlar, ancak bu şekilde gerçek bor-

sacılık faaliyetinden ve fiyat oluşumundan

bahsetmenin mümkün olacağını söylüyor.

Bu gerçekten hareketle son dönemde birçok

borsada işlem salonları oluşturulduğunu

kaydeden uzmanlar, yine de salon işlemle-

rinin etkin olarak çalıştığı borsa sayısının 15’i

geçmediğini anlatıyor.

Uzmanlar, Türkiye’de salon işlemi olan

borsalara örnek olarak pamuk, kuru üzüm

ve yağlı tohumlarda İzmir Ticaret Borsası’nı,

hububat ve bakliyat ürünlerinde de Konya

ve Polatlı Ticaret Borsaları’nı örnek gösteri-

yor. Sürdürülebilir tarım faaliyetleri içinde

her aşamanın birbiriyle bağlantılı olduğunu

belirten uzmanlar, sistemin ‘sürdürülebilirlik’

açısından her aşamada birbirini beslemesi-

nin dışında paydaşlar tarafından da beslen-

mesi ve desteklenmesi gerektiğini bildiriyor.

Sürdürülebilir tarım organizasyonun verim

sağlaması, gelir sağlayıcı bir değere ulaşması,

üretici ve firmaların kar elde edebileceği

yapıya kavuşması ve sürecin bütününde

tarımın üretici gücü toprağın ve diğer kay-

nakların gözetilmesinin sistematik ve işleyen

bir devlet politikası ile sağlanabilir.

20.7

MİLYON HEKTAR

TÜRKİYE’DE İŞLENEN TARIM

ARAZİSİ MİKTARI