Forum 267

EKONOMİK

FORUM

HABER

yılında, 155 trilyon Euro değerindeki küre-

sel varlığın yüzde 18,5’ni teşkil etti ki bu da

varlıkların bölgede bulunan kısmının 2000

yılından beri üç kattan fazla artmasının

yanı sıra bölgenin payının Euro bölgesinin

payından (yüzde 14,2) açık ara fazla oldu-

ğu anlamına geliyor.

Net finansal varlıklarda

en yüksek artış Türkiye’de

Raporda Türkiye ile ilgili çarpıcı tes-

pitler yer aldı. Buna göre Türkiye’de brüt

finansal varlıklar 2015 yılında güçlü büyü-

me grafiğini sürdürerek 2014’e oranla yüz-

de 17,1 arttı. Banka mevduatları, menkul

kıymetler ve sigortalar ile emeklilik fonları

dahil üç varlık sınıfı 2015 yılındaki hızlı bü-

yümeye katkıda bulundu.

Sigorta ve emeklilik fonları, yaklaşık

yüzde 25’lik bir oranla en güçlü artışı gös-

terseler de varlık portföyünün neredeyse

yüzde 7’sini oluşturan bu varlık sınıfı, Türk

hane halklarının tasarruf davranışlarında

henüz küçük bir rol oynamakta. Finansal

varlıklarının yaklaşık beşte dördü 2015

yılında yüzde18,4 artış gösteren gece-

lik repo, vadeli mevduatlar ve tasarruflar

halinde tutulmakta. Menkul kıymetler ise

daha düşük bir düzeyde büyümekle birlik-

te yine de yüzde 7,6’lık sağlambir seviyede

gerçekleşti.

Bölgesel gelişmenin aksine, Türkiye’de-

ki özel sektörün borç artışı 2014 yılında

yüzde 7,9’luk düzeye kıyasla hafif bir ar-

tış göstererek 2015’te yüzde 9’a ulaştı ve

Doğu Avrupa’daki yüzde 2,4’lük ortalama

büyümenin çok üstünde yer aldı.

Türk hane halklarının

borç oranı ılımlı durumda

Her şeye rağmen rakamlara bakıldı-

ğında Türk hane halklarının borç oranı

(GSYH’nin yüzdesi olarak yükümlülükler)

hâlâ oldukça ılımlı durumda. Türkiye’de

borç yüzdesi toplam yüzde 23,1 ile ge-

lişmekte olan ülkelerdeki yaklaşık yüzde

33’lük ortalamanın çok altında seyrediyor.

Yükümlülüklerdeki artışın varlık büyüme-

sinin altında kalması nedeniyle net finan-

sal varlıklar 2015 yılında yüzde 24,9 gibi

etkileyici bir büyüme sergiledi. Aslında,

örneklemelerde başka hiçbir ülke 2015

yılında böyle yüksek büyüme göstermez-

ken, Çin’deki hane halkları bile büyüme

hızlarını koruyamadı.

Türkiye 44. sırada yer aldı

Geçtiğimiz on yıl içindeki dinamik

varlık artışına rağmen, Türk hane halkları

dünya seviyesine yetişemedi. Türkiye, kişi

başına ortalama 2.140 Euro’luk net finansal

varlık ile uluslararası karşılaştırmada, bir

basamak yukarı tırmanarak 44. sırada yer

aldı. En yoksul Doğu Avrupa ülkesi olan

Romanya’nın yarısı kadar ortalama hane

halkı varlığı olduğu düşünülürse, Türki-

ye’nin kat etmesi gereken uzun bir mesafe

olduğu ortaya çıkıyor. Listenin ilk 20’sinde

henüz Doğu Avrupa ülkeleri bulunma-

makta. Sırasıyla 26. ve 27. sırada yer alan

(brüt olarak) Slovenya ve Çek Cumhuriyeti

en iyi konuma sahip ülkeler. Uzun süredir

liderliği üstlenen İsviçre ve ABD’nin yanı

sıra bugünlerde İskandinav ve Asya ülke-

lerinin listeye ağırlığı koyduğu gözlendi.

Borç büyümesinde büyük

bölgesel dengesizlikler

Allianz’ın Küresel Varlık Raporu’na göre

hane halkı borcu 2015 yılında da 2014’te

olduğu gibi yüzde 4,5 oranında büyüdü.

2015 sonunda hane halkı borcu 38,6 tril-

yon Euro’ya ile büyük finans krizinin patlak

vermesinden önceki değerden yüzde 25

daha yüksek bir seviyeye ulaştı. Gelişmeler

bölgeden bölgeye önemli farklılıklar gös-

terse de Asya’da (Japonya hariç), borç artışı

gözlenirken Güney Kore veya Malezya gibi

kimi ülkelerde hane halkı borçları nominal

ekonomik çıktının bir yüzdesi olarak öl-

çüldüğünde ABD, İrlanda veya İspanya’da

emlak balonunun zirveye ulaştığı dönem-

lerde görülen seviyelerde gerçekleşti.

Diğer taraftan, Latin Amerika ve Avru-

pa’da, bölgelerindeki büyük ekonomilerin

karşı karşıya olduğu kriz ortamının etkisiyle

borç büyümesinin belirgin biçimde düşüş

gösterdiği dikkat çekti. Kuzey Amerika ve

Batı Avrupa’da ise neredeyse hiçbir deği-

şiklik algılanmazken borçlar sadece çok

ılımlı bir hızda arttı ve son altı yıldır olduğu

gibi ekonomik büyüme hızının gerisin-

de kaldı. Sonuçta, hane halkları özellik-

le gelişmiş ülkelerde borçlanmaya karşı

çok temkinli bir yaklaşım gösterirken, Batı

Avrupa’daki birçok ülkede 2015 itibariyle

borçlar azalmaya devam etti.

Agresif faiz indirimleri

Heise, “Aşırı düşük kredi oranlarının

cazibesine ve krediye dayalı harcama çıl-

gınlığına sadece çok az sayıda hane halkı

kapılmış görünmekte”diyerek,“Hane halk-

larının çoğunluğu ekonomik bakımdan

çok makul bir şekilde hareket etmekte,

agresif faiz indirimleri vasıtasıyla talebi

pompalamaya çalışan merkez bankası

başkanlarının çabalarına kulak tıkamak-

tadır. Görünen o ki finans krizindeki aşırı

borçlanmanın ardından hane halkları borç

azaltmayı daha önemli görmeye başladı”

değerlendirmesinde bulundu.

2015 yılında finansal varlıklar borç-

lanmaya paralel artmaya başlayınca, brüt

finansal varlıklar ve yükümlülükler arasın-

daki fark olan net finansal varlıklar da ne-

redeyse aynı oranda artış gösterdi. 2014’e

kıyasla yüzde 5,1 büyüme oranı, büyüme

oranlarının çift haneli düzeylerde olduğu

önceki üç yılda görülen gelişmenin çok

altında kaldı.

Küresel varlık dağılımında

eşitliğe yaklaşılıyor

Bu arada rapora göre varlık dağılımının

analizi karmaşık bir tablo sergilemekte.

Yükselen piyasaların ortaya koyduğu ba-

şarı hikâyesi daha fazla insanın genel iler-

lemesine ve refaha katılmasına yardımcı

olup bir küresel orta sınıf yaratmakta. Bu

gelişmeye bağlı olarak da yoksulluk düzey-

leri son 30-40 yılda belirgin ölçüde düşüş

göstermekte. Analize dahil edilen ülkeler-

de yaşayan beş milyar insanın büyük ço-

ğunluğu hâlâ alt varlık sınıfına ait görünse

de bu sınıfın payı azalmakta. Nitekim 2000

yılında toplam nüfusun yüzde 80’i alt varlık

grubundayken bugün bu oran yüzde 69’a

gerilemiş bulunuyor. Bunun sebebi ise son

yıllarda, toplamda yaklaşık 600 milyondan

fazla insanın orta varlık sınıfına terfi et-

miş olması. Sonuç olarak küresel orta sınıf

önemli ölçüde büyürken son yıllarda orta

sınıf iki kattan fazla artarak 1 milyarı aştı.

Toplam nüfustaki payları ise yüzde 10’dan

yüzde 20’ye yükseldi. Küresel varlıklar için-

de bu varlık sınıfının sahip olduğu oran

da belirgin biçimde büyüyerek, 2015 yılı

sonuna yüzde 18’lik iyi bir orana yükseldi

ki bu, milenyumun başındaki rakamın ne-

redeyse üç katına eşit. Dolayısıyla küresel

orta sınıf hem kapsadığı insan sayısı bakı-

mından büyüdü hem de daha zenginleşti.

Gelişmiş ekonomilerdeki küresel yük-

sek varlık sınıfında sayılan hane halklarının

sayısı azalmış olsa da, son yıllarda bu varlık