83 / 132
83
EKONOMİK
FORUM
gibi yatırımların finansmanına ilişkin konular,
önem bakımından politika öngörülebilirliği
ve firmaların bu alandaki yatırım deneyim-
lerinin altında gelirken; yenilenebilir enerji
alanında yatırımyapan firmaların yatırımların
geri dönüşlerinde herhangi bir problem ya-
şamadıkları görülmekte. Firmaların yalnızca
yüzde 10’u getirilerin beklentilerinin altında
olduğunu söylerken, yarısından çoğu (yüzde
52,6) getirilerin beklentiler seviyesinde oldu-
ğuna işaret etmişler
(Tablo 6)
.
Yatırımcıların önümüzdeki 10 yıla ilişkin
beklentileri ise çok daha iyimser. Firmaların
yüzde 90’ı getirilerde artış beklerken, yüzde
55’i bu getirilerin yüzde 10 ve üzerinde ola-
cağını belirtmekte. Bu
noktada firmalar ölçeklerine göre fark-
lılaşmakta, küçük ölçekli firmalar daha tem-
kinli bir beklenti içindeyken orta-büyük öl-
çekli firmaların getiri beklentilerinin daha
iyimser olduğu görülmekte.
Yatırımcılar gelir-gider dengesini en
önemli risk faktörü olarak algılamaktadır
(Tablo 7)
.
Bu değerlendirme ışığında yeni-
lenebilir enerji yatırımlarında önümüzdeki
dönem için beklenen yüksek getiriler ve
yenilenebilir enerji teknolojilerindeki ge-
lişmelerle düşen maliyetler, bu alandaki
yatırımların risk alanından çıkabileceğine
işaret etmekte. Faiz riski, kur riski gibi genel
ekonomik gidişatla ilgili gelişmeler ise risk
faktörleri arasında ilk sıralarda yer almakta.
Dikkat çekilmesi gereken önemli bir diğer
sonuç ise ek maliyet olarak algılanabilecek
çevresel/sosyal etmenler, potansiyel karbon
fiyatı ve AB direktiflerinin yatırımcılar tarafın-
dan görece daha düşük risk faktörü olarak
algılanıyor olduğudur. Beklenenin aksine,
çevresel düzenlemelerle ilgili olası maliyetler,
yatırımcıların enerji yatırım kararlarında ön
plana çıkan bir faktör değil.
Yatırımların finansmanına ilişkin riskler
yatırımcılar açısından gelir-gider dengesi ve
genel ekonomi politikalarıyla ilgili gelişme-
lerden sonra gelmekte. Oysaki yatırımcılarda
kısa orta vadede özellikle kömür ve doğal
gaz yatırımlarında finansal zorluk beklentisi
Mevcut
(Tablo 8)
. Bu noktada yüz yüze
görüşmelerde ön plana çıkan önemli risk-
lerden biri, yüksek işletme maliyetlerine rağ-
men mevcut durumda geçerli olan düşük
elektrik fiyatlarıdır. Firmaların gelirleri işletme
maliyetlerini karşılamalarına yetmemekte,
bu nedenle bazı firmalar üretimi durdurma
yönünde tedbir almaya gitmekte. Yenile-
nebilir enerji yatırımlarında ise finansman
konusunda zorluk beklentisi göreceli olarak
daha düşük. Firmaların büyüklüğüne göre de
beklentilerin farklılaştığı görülmekte. Küçük
ölçekli şirketlerin beklentileri, orta-büyük
ölçekli şirketlerden sistematik olarak daha
kötü. Kömür ve doğal gaz yatırımlarının fi-
nansmanına ilişkin kötümserlik, yatırımla-
rın ölçeğinden bağımsız olarak firmaların
çoğunda mevcutken, yenilenebilir enerji
yatırımları konusunda orta-büyük ölçekli
yatırımcıların çoğu daha iyimser. Firmalar
karşılaşacakları olası bir finansman zorlu-
Tablo 5: Firmaların yenilenebilir enerji yatırımlarında etkili olan faktörler (%)
Tablo 7: Yatırım kararını etkileyen risk faktörleri (%)
Kamu teşvikleri ve politikalarına ilişkin daha öngörülebilir bir ortam
Kurum içerisindeki mevcut yenilenebilir enerji yatırımlarının varlığı (deneyim)
Daha kolay finansman imkânı, maddi kaynakların yenilenebilir kaynaklara eğilimi
Yenilenebilir enerji yatırımlarına yönelik kapsamlı mevzuat çalışmasının tamamlanmış olması
Diğer yatırımcılarla ortaklık imkânları
Potansiyel yatırımlara ilişkin daha şeffaf bir ortam
Uluslararası partnerin/ortaklığın talebi
23.5
22.2
17.9
14.2
11.7
9.3
1.2
Tablo 6: Yenilenebilir enerji getirileri
ve geleceğe ilişkin beklentiler (%)
%10 ve üzeri artış
%10’a kadar artış
Herhangi bir değişimöngörmüyoruz
Düşüş
Beklentiler seviyesinde
Henüz bir değerlendirme yapılmadı
Beklentilerin üzerinde
Beklentilerin altında
52.6
55.0
21.1
35.0
15.8
5.0
10.5
5.0
Gelir gider dengesi
Faiz risk
Kur riski
Ayrıcalıklı finansman imkanları
Ek teşvikler
Belirsiz ve/veya sık sık değişikliğe uğrayan mevzuat uygulamaları
İnşaat öncesi süreçlerde idarelerden kaynaklı uzun erimli gecikmeler, zaman kayıpları
Yerli üretici/tedarikçi desteğinin yeterli olmaması
Talep artışının beklenenden/öngörülerden az düzeyde gerçekleşmesi
Toptan alım fiyatı seviyesi
Projenin pozitif değerini düşürecek çevresel/sosyal etmenler
Potansiyel karbon fiyatı
Avrupa Birliği’ne giriş sürecindeki direktifler (Endüstriyel Emisyonlar Direktifi vb.)
83.6
80.3
78.7
72.1
72.1
72.1
72.1
68.9
55.7
60.7
54.1
59.0
54.1