göç etmeyi planlayan yabancılara yaş, dip-
loma, dil bilgisi ve iş tecrübesini baz alarak
hazırlanan bir puanlama sistemi aracılığıyla
çalışma vizesi alma hakkı tanınıyor. Kana-
da’nın 2013 yılında uygulamaya koyduğu bir
diğer vize türü ise yeni girişimci vizesi. Bu
vize türüne göre, Kanada’da yerleşik bulunan
kuluçka merkezleri, yatırım fonları veya me-
lek yatırımcılar tarafından iş fikri onaylanan
ve kendini geçindirebilecek dil becerilerine ve
paraya sahip girişimcilere kalıcı oturma izni
ve Kanadalı yatırımcılar tarafından en az 75
bin dolarlık bir yatırım sağlanıyor. Projenin
başarısız olması durumunda dahi girişimci
kalıcı oturma iznini koruyor.
ABD’nin kalifiye göçmenleri ülkesine
çekmek amacıyla yaptığı çalışmalara örnek
olarak ise Startup Visa Act (Yeni Girişim
Vizesi) Kanunu gösterilebilir. Startup Visa
Act, ekonomiye ve istihdama yüksek katkı
sağlayan yabancı girişimcilere ABD’de işle-
rini kurup devam ettirebilmeleri için uzun
süreli vize verilmesini sağlayacak olan bir
yasa. Söz konusu yasa Cumhuriyetçi ve Libe-
raller’in uzlaşmasıyla 30 Ocak 2013’de ABD
Senatosu’ndan geçti. Yasa şu anda Temsilci-
ler Meclisi’nde ilgili komiteler tarafından de-
ğerlendiriliyor. Yasayı yatırımcılar, STK’lar ve
girişimciler destekliyor.
6
Yasa yürürlüğe gir-
diği takdirde, belli kıstasları sağlayan yabancı
girişimcilere geçici şartlı çalışma vizesi veri-
lecek. Eğer yabancı girişimciler iki yıl boyun-
ca gerekli koşulları sağlarsa kalıcı vize almaya
hak kazanacak. Startup Visa Act, ABD’nin
oldukça tartışmalı geçen göç reformu süre-
cinde üzerinde bütün önemli aktörlerin uz-
laştığı az sayıda yasadan biri.
Startup Visa Act uygulamaya konulursa
yabancı ülkelerin vatandaşı olan girişimci-
lere iki yıllık EB-1 veya EB-5 çalışma vizesi
alacak. İş kurulduktan sonraki ilk iki yılda (1)
en az 5 ABD vatandaşına istihdam sağlaması,
(2) ABD kaynaklı bir fondan 500 bin dolarlık
yatırım çekmesi (3) ve 500 bin dolar ciroya
ulaşması durumunda girişimciye Green Card
verilecek. Girişimcilerin yanı sıra, H-1B vize-
sine sahip olan çalışanlar ve Amerikan üni-
versitelerinin fen, teknoloji, mühendislik,
matematik veya bilgisayar bilimlerinden me-
zun olmuş kişiler de bu koşulları sağlamaları
halinde EB-1 ve EB-5 vizesi almaya hak kaza-
narak, ABD’de kalmaları mümkün olabilecek.
Yabancı girişimcileri çekmeye yönelik
yasalar sadece gelişmiş ülkelere özgü değil.
Örneğin Şili’de de, ABD ve Kanada’ya benzer
şekilde bir göçmen girişimci programı uygu-
lanıyor. Start-up Chile programına inovatif
iş fikirleriyle başvuran yabancı girişimcilere,
alma koşul ve süreçlerini belirtiyor. Kanun’a göre bir yabancının
Türkiye’de istihdam edilebilmesi için çeşitli koşulların sağlanmış
olması gerekiyor. Bu koşullar sırasıyla:
◆
İzin isteyen şirketin ödenmiş sermayesinin en az 100 bin lira
veya brüt satışlarının en az 800 bin lira veya son yıl ihracat tutarı-
nın en az 250 dolar olması,
◆
Yabancı çalışanların branşlarına göre asgari ücretin en az 2
ile 6,5 katı maaş alacak olması,
◆
Çalıştırılan her bir yabancı için beş Türkiye Cumhuriyeti va-
tandaşı istihdam edilmesi.
Büyük şirketlerin karşılaması görece daha kolay olan bu ko-
şulları, bilişim alanında yaygın olan yeni girişimlerin (startup)
sağlaması çok zor. Her ne kadar ileri teknoloji gerektiren işlerde
veya aynı vasıflarda Türk uzmanın bulunmadığı hallerde Çalışma
Genel Müdürlüğü’nün onayına bağlı olarak firma büyüklüğü ve
bir yabancıya karşı beş Türk çalıştırılmasıyla ilgili koşullar kaldı-
rılabilse de, bu onay başvuru temelli verilip çalışma izni çıkarma
sürelerini uzatıyor. Bu durum, uluslararası mobilitenin yüksek ve
çalışma kontratlarının proje temelli ve kısa süreli olabildiği bilişim
gibi sektörlerde yabancı çalışan istihdam edilmesini zorlaştırıyor.
DÜNYADAN ÖRNEKLER
Dünya genelindeki uygulamalara bakıldığında ise gelişmiş
ülkelerin girişimcilere, kalifiye göçmenlere ve kendi üniversitele-
rinden mezun yabancılara geniş iş olanakları sağladığı görülüyor.
Örneğin Kanada, ülkedeki üniversitelerden mezun olan yabancı-
lara mezun olduktan sonra ülkede çalışmaları durumunda kalıcı
oturma izni veriyor. Buna ek olarak yurt dışından çalışma amaçlı
EKONOMİK
FORUM
69
i
ARAŞTIRMA
