rın bir anda kalkması söz konusu olmuyor.
Ancak, DTÖ platformunda transit kotaları-
nın sorgulanması gündeme getirildiğinde,
Türkiye’nin eli, mevcut duruma oranla çok
daha güçleniyor. Benzer şekilde transitle il-
gili ücretler veya cezalara ilişkin hükümler
de mevcut durumda yaşanan bazı somut
sıkıntılara yanıt verebilecek nitelikte.
ANLAŞMADA YER ALAN KONULAR
Anlaşma içinde yer alan konulara bak-
tığımızda; ilk maddelerin mevzuatın ya-
yımlanması, yani şeffaflığın artırılmasına
ilişkin düzenlemeler olduğu görülüyor. Bu
bilgilere ilgili kişilerin kolayca erişilebilme-
si, internet üzerinden ya da bilgi bildirim
noktalarından sunulması/temin edilmesi
sağlanıyor. Bunun Türkiye açısından anla-
mı, ihracatçı DTÖ üyesi 160 ülke pazarına
yöneldiğinde, kararını etkileyecek tüm ilgili
mevzuat hakkında önceden ve düşük mali-
yetle bilgi edinilmesinin sağlanması oluyor.
Yine ilgili hükümler uyarınca, şeffaflık
prensibi çerçevesinde mevzuat taslakları-
nın, yasalaşmadan önce mümkün olduğu
ölçüde ilgili taraflarla paylaşılması ve gö-
rüş ya da yorumlarının derlenmesi yoluna
gidilmesi.
Şeffaflık konusunda yeni bir adım olan
ön karar mekanizmasıyla ithalatçı konu-
mundaki üye ülkeler bir ürünün gümrük
tarife sınıflandırması ve menşei hakkında
ihracat veya ithalat işleminin gerçekleşmesi
öncesinde taahhütte bulunmuş oluyor. Bü-
tün bu kararlarla, ihracatçıya ilgi duyduğu
pazarlarda daha az belirsizlikle karşılaşma,
daha net bilgiyle hareket etme ve karar
alma imkânı sunuluyor.
Şeffaflık
konusunun
düzenlendiği
GATT 1994 Madde X ile ilgili bu konuların
yanında, GATT 1994 Madde VIII çerçeve-
sinde ücretler ve harçlarla ilgili düzenleme-
ler de Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşma-
sı metninde yer alıyor. Anlaşmada, genel
anlamda tahsil edilecek ücretlerin sunulan
hizmetle ilgili ve orantılı olması prensibi
benimsenerek, ayrıntılar bu temel üzerine
inşa ediliyor. Orantılı olma prensibi, ceza
uygulamalarını da kapsayacak şekilde met-
ne yansıtılıyor.
GATT 1994 Madde VIII’in formalite-
lere ilişkin düzenlemeleri kapsamında ise
malların çekilmesi ve gümrük işlemlerinin
tamamlanması konusunda da evrak üze-
rinden önceden işlemlerin başlatılması,
elektronik ödeme imkânı yaratılması, mal-
ların serbest bırakılmasıyla nihai gümrük
vergilerinin hesaplanması sürecinin birbi-
rinden ayrılması, risk yönetimiyle kontrollere bir disiplin geti-
rilmesi konuları yer alıyor. Bunlara ilave olarak, hızlandırılmış
kargo hizmetleri, bozulabilir mallar, sınırlarda işbirliği, belge
örneklerinin kabulü, uluslararası standartlar, tek pencere uy-
gulamaları, sevk öncesi inceleme, gümrük müşavirlik hizmet-
leri, ortak sınırlarda belgelerin uyumlaştırılması, reddedilen
malların geçici kabul gibi son derece teknik niteliği haiz düzen-
leme de ayrıntılı biçimde Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşma-
sı’nda yer alıyor.
GATT 1994 Madde V’in geliştirilmesi amacıyla gündeme
alınan transit serbestisi konusu münferit olarak bir madde al-
tında, 13 paragraf olarak düzenleniyor. Maddenin ana mimarı
da Türkiye. Bu çerçevede, transit trafiğinin maruz kaldığı çeşitli
uygulamaların belirli bir disiplin altına alınması ve bu tür uy-
gulamalardaki keyfiliğin güçleştirilmesine yönelik düzenleme-
lere yer veriliyor. Transit geçişlerde, bir hizmet sunmaksızın,
sadece geçiş izni için tahsil edilen ücret ve harçlara yasaklama
getiriliyor. Öte yandan, Türkiye açısından hayati önem taşıyan
ve ikili anlaşmalarla düzenlenen transit kota uygulamalarına
yasaklama getiriliyor. Her ne kadar Ticaretin Kolaylaştırılması
Anlaşması içinde tarafların ulusal düzenlemeler, ikili veya çoklu
anlaşmalarla ulaştırma konusunu düzenleyebileceklerine ilişkin
bir hükme yer verilerek, bu alanda bir miktar muğlaklık yaratılsa
da, bu hükmün transit kotalarını kapsamadığı açık.
Bunlara ilave olarak, GATT 1994 Madde V içinde yer alma-
yan birçok yeni hususla transit serbestisi kavramı hem güçlen-
62
EKONOMİK
FORUM
GÜNCEL
