hem de ortaya çıkan Anlaşma metninde
Türkiye’nin oynamış olduğu aktif rolün bi-
linmesi de önemli oluyor. Bunlara ilave ola-
rak, Türkiye ekonomisi içinde dış ticaretin
payı, ayrıca dış ticarete ilişkin cumhuriye-
tin 100. yıl hedefleri göz önünde bulundu-
rulduğunda konunun hassasiyeti daha iyi
anlaşılacaktır.
TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI
KAVRAMININ GELİŞİMİ
Ticaretin Kolaylaştırılması terimi, DTÖ
gündemine ilk kez 1996 yılında Singapur’da
gerçekleştirilen Bakanlar Konferansı’nda
girdi.
2
Bakanlar, Konferans’ta DTÖ Mal Ti-
careti Konseyi’nde bu konu üzerine çalışma
yapmakla görevliydi. Daha sonra 2001 yılın-
da 4’üncü Bakanlar Konferansı’yla başlatılan
Doha Kalkınma Müzakere Turu esnasında
ticaretin kolaylaştırılması konusundaki
müzakerelerin de bir sonraki Bakanlar Kon-
feransı’nın ardından başlatılması kararlaştı-
rıldı. Bu çerçevede, 2003 yılındaMeksika’nın
Cancun şehrinde gerçekleştirilen 5’inci Ba-
kanlar Konferansı’nın ardından, 2004 yılın-
da, “Temmuz Paketi” olarak bilinen Genel
Konsey Kararı’yla bu alanda bir Müzakere
Grubu kurulması kararlaştırıldı, ticaretin
kolaylaştırılması alanında yapılacak müza-
kerelerin usul ve yöntemleri tespit edildi.
Genel Konsey’in söz konusu kararı ve
daha sonra Müzakere Grubu tarafından
bu konuda hazırlanan rapor, Hong Kong
6’ncı Bakanlar Konferansı sırasında kabul
ve teyit edildi.
Bu çerçevede, ticaretin kolaylaştırılma-
sı konusunda yürütülecek müzakerelerin,
GATT 1994’te yer alan V. madde (transit
serbestisi), VIII. madde (ücretler ve for-
maliteler) ve X. maddenin (ticari düzen-
lemelerin uygulanması ve yayımlanma-
sı-şeffaflık) açıklanması ve geliştirilmesi;
gümrük işlemlerinin basitleştirilerek mal-
ların daha hızlı hareket etmesini, daha az
maliyetle serbest bırakılmasını ve gümrük
işlemlerinin tamamlanmasını hedeflemesi
kararlaştırıldı.
GATT 1994 hükümlerine ilişkin yapıla-
cak bu çalışmaların yanı sıra, gümrük ida-
releri arasında işbirliği tesis edilmesi de bu
kararda yer aldı.
Öte yandan, anlaşmanın gelişme yolun-
daki ve en az gelişmiş ülkeler tarafından uy-
gulanabilir hale gelmesi için teknik yardım
ile kapasite artırımı konularını da içeren
özel ve lehte muamele
3
konusunda gerekli
düzenlemelerin yapılacağı yine açıkça be-
lirtildi.
ANLAŞMA METNİNİN ORTAYA ÇIKIŞI
İÇERİĞİ VE TÜRKİYE’NİN ROLÜ
Şu an ortaya çıkmış olan Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaş-
ması metni, müzakerelerin başından itibaren üyelerin görev
talimatı esasında geliştirdikleri öneri metinlerinin bir araya
getirilmesiyle elde edildi. Önerilerin bir araya getirildiği tas-
lak müzakere metni ilk kez 2009 yılı Aralık ayında yayımlandı.
Metin iki bölümden oluşuyor. Birinci bölümde, üstlenilecek
taahhütlere ilişkin hükümler yer alırken, ikinci bölümde de bu
taahhütlerin hayata geçirilebilmesi amacıyla gelişme yolundaki
ve en az gelişmiş ülkelere tanınacak özel ve lehte muamele hü-
kümlerine yer veriliyor.
İlk taslak müzakere metninin yayımlanmasından sonra, her
müzakere turu neticesinde kaydedilen değişiklikler bu belgeye
yansıtıldı. Taslak metin, imzalanana kadar 19 kez gözden geçi-
rilip değiştirildi.
Türkiye başından beri müzakerelerde son derece aktif bir
tutum sergiledi. Birçok konuda yazılı öneri hazırlayarak, üye
ülkelerle ortaklıklara girişildi. Müzakerelerdeki aktif tutumu,
çalışma ekibinin yoğun faaliyet ve katkılarının yansıması olarak
çeşitli konu başlıklarında tüm üyelerin oy birliğiyle Türkiye’ye
arabuluculuk/kolaylaştırıcılık rolü tevdi edildi. Müzakere süre-
60
EKONOMİK
FORUM
GÜNCEL
