olduğu “tıbbi olmayan” koşullar da, salgınların
başlangıçta çok daha ciddi olmasına yol açıyor.
Son olarak, teşhis araçları, etkili ilaçlar ve
aşılar da dâhil gerekli tıbbi müdahalelerin ortaya
çıkan hastalıkların gerisinde kalması kaçınılmaz
hale geliyor. Her durumda, bu tür araçların sü-
rekli olarak yenilenmesi gerekiyor. Bunun için
geniş ölçekli endüstriyel müdahalede bulunmak
üzere (örneğin salgınların yayılması durumunda
milyonlarca dozluk aşı ya da ilaç gibi) en yeni
biyoteknoloji, immünoloji ve nihai olarak da biyo-
mühendisliğin hazır olması hayati önem taşıyor.
Örneğin, AİDS krizi için küresel ölçekte hayat
kurtaran antiretroviral ilaçlar (virüs ilaçları) üret-
mek üzere 10 milyarlarca dolarlık araştırma ve
geliştirme ile benzer biçimde farmasötik endüst-
risince yapılan büyük taahhütler gerekli olmuştu.
Ancak her atılım kaçınılmaz biçimde patojenin
mutasyonuna yol açarak önceki tedavilerin etkisi-
ni azaltıyor. İnsanlık ile hastalığa yol açan ajanlar
arasındaki bitmez tükenmez silahlanma yarışı
dışında, nihai bir zafer yok.
DÜNYA EBOLAYA HAZIR MI?
Peki, dünya yeni bir ölümcül grip, hastalığın
yayılmasını ya da çok sayıda ilaca dirençli sıtma
veya diğer patojen dizilerinin geliştirilmesi-
ni hızlandıracak HIV’in bir mutasyonu olan
Ebola’ya hazır mı? Cevap hayır.
Kamu sağlığına yapılan yatırım 2000 yılından
sonra önemli oranda artmış ve AİDS, verem ve
sıtmayla mücadelede çarpıcı başarılara yol açmış
olmakla beraber, kamu sağlığına yapılan küresel
harcamalarda son zamanlarda ihtiyaca kıyasla be-
lirgin bir azalma gözlemleniyor. Yeni ve devam eden
meydan okumaları sezerek bunlara yeterince tepki
veremeyen bağışçı ülkeler yüzünden Dünya Sağlık
Örgütü (World Health Organization/WHO) güçsüz-
leştiren bir bütçe daralmasınamaruz kalırken, AİDS,
Verem ve Sıtma ile Küresel Mücadele Fonu için
sağlananmaddi kaynaklar bu hastalıklarla savaşı ka-
zanmak için gereken toplamların çok altında kaldı.
Acil olarak yapılması gereken şeyler listesinin
son hali şöyle. Öncelikle, Birleşmiş Milletler (BM),
Avrupa Birliği (AB), Körfez ülkeleri ve Doğu Asya
devletleri mevcut Ebola salgınıylamücadele etmek
üzere, başlangıçta büyük olasılıkla 50-100 milyon
dolar düzeyinde olacak ve daha sonra artırılacak
şekilde, Dünya Sağlık Örgütü liderliğinde esnek
bir fon kurmalı. Böylece kapıdaki tehditle orantılı
düzeyde hızlı bir kamu sağlığı tepkisi verilmiş olur.
İkincisi, bağışçı ülkeler Küresel Fonun hem
bütçesini hem de etki alanını hızla genişleterek,
onu düşük gelirli ülkeler için küresel bir sağlık
fonu haline getirmeli. Başlıca amaç, Evrensel Sağlık
Kapsamı (UHC) adıyla bilinen bir kavram çerçe-
vesinde, en yoksul ülkelerin kenar mahallelerde
ve kırsal toplumlarda temel sağlık sistemleri kur-
masına yardımcı olmak. En önemli öncelik sağlık
koşullarının, aşırı yoksulluğun en kötü durumda
olduğu, önlenebilen ve kontrol edilebilen bulaşıcı
hastalıkların şiddetlenmeye devam ettiği Sahraaltı
Afrika’ya ve Güney Asya’ya ait.
Özellikle, bu bölgelerde hastalık belirtilerini
tanıyacak, gözetim sağlayacak ve teşhis yaparak
doğru tedaviyi uygulayacak toplum sağlığı per-
sonelinden oluşan yeni bir kadronun eğitilerek
görevlendirilmesi gerekir. Yıllık sadece 5 milyar
dolarlık bir maliyetle, her bir Afrika toplumunda
hayat kurtaracak müdahalelerde bulunabilecek
ve Ebola gibi acil sağlık sorunlarına etkin biçimde
tepki verebilecek eğitimli sağlık personelinin bu-
lunmasını sağlamak mümkün.
Son olarak, yüksek gelirli ülkeler küresel hasta-
lık gözetimine, WHO’nun sosyal yardım kapasite-
sine ve geçtiğimiz yüzyıl boyunca insanlığa daima
muazzam katkılarda bulunan, hayat kurtaran
biyomedikal araştırmalara yeterli yatırım yapma-
ya devam etmek zorunda. Kısıtlı ulusal bütçelere
rağmen, hayatımızı mali doğrama tahtası üstüne
koymak ihtiyatsızlık olur.
Telif Hakkı:
Project Syndicate, 2014.
Salgın
hastalıklarda her
atılım kaçınılmaz
biçimde
patojenin
mutasyonuna
yol açarak
önceki
tedavilerin
etkisini azaltıyor.
İnsanlık ile
hastalığa yol
açan ajanlar
arasındaki
bitmez tükenmez
silahlanma
yarışı dışında,
nihai bir zafer
yok.
EKONOMİK
FORUM
93
i
