54 / 132
TPP Anlaşması’nın küresel ticaretin, 21’nci yüzyılın gerekle-
rine uygun bir mimari yapıya oturtulmasında önemli bir katkı
oluşturabileceği de iddia ediliyor. Anlaşma uluslararası ticaret
tarihinin “en iddialı, en kapsamlı, en dengeli ve yüksek standart
sağlayan”
1
anlaşması olarak nitelendiriliyor.
TPP, DTÖ tarafından henüz düzenlenmemiş alanları da kap-
sıyor. Kapsamı ve içeriği dolayısıyla “oyun değiştirici” ve “mega
bölgesel” olarak nitelenen özelliklere de sahip. Bu bakımdan
“yeni nesil ticaret anlaşması” olarak da ayrıca önem kazanıyor.
Diğer yandan TPP’de ele alınan konuların karmaşıklığına ve
müzakere gündeminin genişliğine rağmen katılımcı ülkelerin
çok farklı çıkarları arasında uyum sağlanmış olması, tarafların
gösterdikleri “esneklik” ile açıklanıyor.
NEDEN TRANS-PASİFİK ORTAKLIĞI?
Gelişmiş ülkeler ABD önderliğinde uluslararası ticaretin ku-
rallarını düzenlemek ve çağın gereklerine uyumlu hale getirmek
amacıyla iki temel girişim başlattılar. TPP ile Trans Atlantik
Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP). Bu girişimlerin zamanla-
masına ve nedenlerine ilişkin çok sayıda yayın yapıldı.
2
Çok taraflı ticaret sistemi 1995 yılından bu yana uluslararası
ticaretin serbestleştirilmesi konusunda yeni bir adım atama-
mıştı. DTÖ’de aralarında “yükselen ekonomiler” bulunan Ge-
lişme Yolundaki Ülkelerin (GYÜ) etkilerinin artması, kalkınma
konularına öncelik verilmesi sonucunu doğurdu. Daha önceki
dönemlerde Gelişmiş Ülkelerin (GÜ) yarat-
tığı sinerjiyle gerçekleştirilen ve sonuncu-
su 1995 yılında yürürlüğe giren Uruguay
Turu’ndan bu yana DTÖ küresel ticaretin
çağımızda karşılaştığı sorunlarına anlamlı
şekilde yanıt verecek, çok taraflı serbestleş-
me getirecek düzenlemeler yapamamıştı.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin ulaştığı en
büyük ihracatçı konumunun zorladığı ne-
denlerle ABD yönetiminin, “Asya’ya odak-
lanmak” gibi özetlenebilecek stratejisinin,
ABD’yi bu iki kapsamlı girişim başlatmaya
zorladığı belirtilebilir.
Diğer bir saikın ise Dünya Banka-
sı’nın, Uluslararası Para Fonu’nun (IMF),
DTÖ’nün ve OECD’nin son araştırmaların-
da GÜ’ler ile GYÜ’ler arasında farkın daral-
maya başladığını gösteren bulgulara ilişkin.
Küresel ticarette alınan payın, doğrudan
yabancı sermaye giriş oranının, ekonomik
büyüme seviyelerinin giderek GYÜ’lerin
büyüdüğü ve geliştiğini gösteriyor.
3
GÜ’le-
rin kendi çıkarları ve rekabet avantajları
doğrultusunda, DTÖ sistemi içerisinde
oluşturamadıkları yeni kural arayışları,
54
EKONOMİK
FORUM
ARAŞTIRMA
1)
Matthew P.
Goodman ve Scott
Miller, ‘The Trans-
Pacific partnership
Negotiations
Conclude’, CSIS, 7
Ekim 2015.
2)
Konuya ilişkin
çalışmalar için bkz.
M. Sait Akman,
‘Transatlantik Ticaret
ve Yatırım Ortaklığı
(TTIP): Türkiye’nin
Katılımı Açısından
Bir Değerlendirme,
TEPAV Değerlendirme
Notu, N201401, Ocak
2014.