107 / 132
107
EKONOMİK
FORUM
Anal t k yetenek gel şt rmen n b r başka b leşen
öncel kler bel rlemed r. Ele alınan her olay ya da olguyu
doğru değerlend rmek, etk n yönlend rmek st yorsak
öncel kler bel rleme d s pl n gel şt rmel y z.
Analitik öncelikle, gözlem yapma, olay veya olguları adlandır-
ma, adlardan kavram ve terimler üretme, kavram ve terimlerden
düşünceleri geliştirme, düşüncelerle davranışlarımızı yönlendir-
medir. Doğru ve hayatın öz gerçeklerine yakın yönlendirmeler
yapabilmemiz için eğilimleri gözlemek ilk adımdır. Atacağımız
adımlarla ilgili eğilimleri, eğilimlerin fırsatlarını ve tehlikelerini
gözlemek, yaşamımızı kolaylaştırmanın ve zenginleştirmenin
ilk adımıdır. Eğilimler, kelebek kanadından fırtına oluşması gibi
küçük bir olgudan hareketle büyüyerek kendi dinamikleri içinde
kendi gelişme yönlerini dayatan, kısa zamanlarda değiştirilmesi
zor olan gelişmelerdir. Bir insan, ilgili olduğu alanla ilgili eğilimleri
gözlemiyor; eğilimlerle ilgili bilgi ve fikir sahibi olamıyorsa, işlerini
tam ve doğru yapamaz.
Nuhun Gemisi örneği
Analitik yeteneklerin ikinci bileşeni, ele aldığımız konuların
bileşenlerinin neler olduğunu netleştirmektir. Nuhun Gemisi
efsanesinde olduğu gibi, geminin ambarların dibinde kalmış
fasulye, nohut, mercimek, bakla, hububat gibi özünde yemeye
elverişli olan gıda maddelerini pişirseniz “aşure” ortaya çıkar;
karnınızı doyurabilirsiniz.Toprakla kumun karışımından çorba yap-
manız mümkün değildir; çünkü toprak ve kum çorba üretmeye
elverişli değildir. Yaptığımız işlerin başarısının derecesi, o işle ilgili
bileşenlerin gücüne bağlıdır. Yaptığınız işin küçük ya da büyük
olmasından daha önemlisi bileşen kombinasyonlarının amaca
uygun olmasıdır. Analitik yetenek, yapılan işin bileşenleriyle
ilgili ayrıntı bilgisi üreten; amaca uygun bileşen kombinasyonları
kurabilmedir. Analitik yetenek, eğilimlerin fırsat ve tehlikelerini
gözlemek, meydana getirilmek istenen işin bileşenlerinin uygun
kombinasyonları yapmak ve bağlamlarıyla dengelerini sağlam
kurmaktır. İşlerimiz, çevreden yalıtılmış değildir. Yapılan işi doğ-
rudan ve dolaylı etkileyen doğal sitemler ve kültürel sistemler
de etkiler. Analitik yetenek yapılan işin çevresindeki bağımsız ve
bağlı değişkenleri de net olarak tanımlayabilmedir. Gerçeklikler,
zihni modelin bağlamlarına göre tanımlanır. Zihni modelin
varsayımlarını değiştirdiğimizde, bağlamların bağımsız ve bağlı
değişkenleri ve yapacağımız işe etkileri de değişir. Bu değişmeleri
sezebilmek için bilginin ve gerçekliğin bağlamboyutunu kavrama
yeteneklerimizi de sürekli geliştirmemiz gerekir.
Analitik yetenek geliştirmenin bir başka bileşeni, öncelikleri
belirlemedir. Ele alınan her olay ya da olguyu doğru değerlendir-
mek, etkin yönlendirmek istiyorsak, öncelikleri belirleme disiplini
geliştirmeliyiz. Bileşen kombinasyonları ve kaynak yönetmenin
temel aracı olan koordinasyonun etkisini de belirler. Önceliklerin
belirlenmesi, net bilgi, işlevsel kombinasyon ve etkin koordinas-
yon yapabilmemizin gerek şartıdır. Çok güçlü bir analitik yetenek
eğilimleri belirleyebilir; bileşen kombinasyonlarını formüle ede-
bilir, bağlamların bağımsız ve bağlı değişkenlerini saptayabilir
ama tam zamanında ve yerinde uygulamaya geçme inisiyatifi
gelişmemişse etkili sonuçlar alamaz.
Bütünsel bir analitik yetenekten söz edeceksek, geri-bildirimle
sorgulama özgüveni, sapmaları belirleyerek ince ayarlar yaparak
ilerleme direnci de önemlidir. Hatırlama kültürü gelişmemiş, aykırı
düşüncenin zenginlik olduğunu kavramamış, çok sesliliğin ve çok-
lu yapının direncin kaynağı olduğu bilincine ermemişsek, analitik
yeteneklerimizde bir eksiklik vardır. Özgür ortamlar özgün düşün-
celeri ve işleri ortaya çıkarır. Bu aşıdan geri-bildirim ve sapmaların
düzeltilmesi, işlerin uzun soluklu olabilmesinin gerek şartıdır.
Eğilimleri gözleme, bileşenlerin farkında olma, bağlamların
etkilerini bilme, öncelikleri belirleme, zamanında uygulamalar
yapma, geri bildirimlere sapmaları sürekli gözetme süreci analitik
yeteneklerimizi yeniden üreten üretmenin bileşenleridir. Bu bile-
şenlerin bütünlüğünü gözetmez, indirgemeci mantıkla belli alan-
lara abanırsak, vasat insan ve vasat toplum tuzaklarına yakalanırız.
Analitik girdisi
Bilgi toplumu aşamasının en önemli girdisi“bilgi”dir. Verilerin
üretilmesi, verilere erişme, verilerin uygun yöntemlerle bilgiye
dönüştürülmesi, bilgilerin sezgilerle harmanlanarak anlama de-
rinliğine erişme, anlamayı da bilgice bir yorumla idrak düzeyine
eriştirme yeteneklerini geliştirmeyen toplumlar içinde bulundu-
ğumuz dönemde orta gelir tuzaklarını aşarak, gelişmiş toplumlar
kervanına katılamıyor. İş insanlarımız, nitelikli girdi sağlama, iş
süreçlerin hızlandırılması, nitelikli işgücü sağlanması, etkin koor-
dinasyon, finansmana erişebilirlik konularıyla ne kadar ilgili iseler
o kadar hatta ondan fazlasıyla analitik yeteneklerin beslediği
bilinç, bakış açısı, buluş ve beklenti sorunlarına o kadar hatta
ondan daha fazlasıyla ilgili olmak zorundadırlar. Analitik yetenek-
lerini geliştirmeyen bireyler, topluluklar ve toplumlar geleceğin
dünyasında kendilerine doğru bir yer bulabilmede zorlanacaktır.