105 / 132
105
EKONOMİK
FORUM
Telif hakkı: Project Syndicate, 2016.
www.project-syndicate.org
ABD şu an GSMH’nin yaklaşık % 5’ini ya da yıllık yaklaşık
900 milyar doları, (Pentagon, CIA, gaziler ve diğerleri gibi)
askeri harcamalara ayırmaktadır. Bunun en az 90 milyar
dolarını kalkınma yardımına aktarabilir ve aktarmalıdır.
Bu finansman boşluğunu kapamak için yılda 50 milyar do-
lar civarında küresel yardıma ihtiyaçları vardır. Sağlık alanında
yapılan küresel yardım tutarı yıllık 25 milyar dolar kadardır. Bun-
lar sadece yaklaşık rakamlar olmakla beraber, her yıl altı milyon
ölümü önlemek için yıllık 25 milyar dolara daha ihtiyacımız
vardır. Bu konunun daha ucuz bir çözümü yoktur.
Benzer hesaplamalarla tüm çocukların en azından lise
eğitimi alması için gereken küresel maddi kaynağı da belirle-
yebiliriz. UNESCO dünyada herkese lise eğitimi verebilmek için
gereken sınıf, öğretmen ve malzemelerin artan maliyetlerini
karşılayacak küresel eğitimin “finansman açığını” kabaca 39
milyar dolar olarak hesaplamıştır. Eğitime ayrılan küresel maddi
kaynak miktarı yılda yaklaşık 10-15 milyar dolar olduğuna göre,
sağlık hizmetlerinde olduğu gibi buradaki açık da 25 milyar
dolar kadardır. Ve tıpkı sağlık hizmetlerindeki gibi, bu artırılmış
küresel maddi kaynak da yeni bir Küresel Eğitim Fonu üzerin-
den başarıyla akabilir.
50 milyar dolar yardım gerekiyor
Buna göre, yıllık fazladan 50 milyar dolar kadar bir para
ile her yerdeki çocukların temel sağlık hizmetine ve eğitim
imkanına erişmesi sağlanabilir. Dünya devletleri yeni Sürdürü-
lebilir Kalkınma Hedefleri kapsamında evrensel sağlık hizmeti
ve evrensel kaliteli eğitim gibi iki hedefi zaten kabul etmiştir.
Yılda fazladan 50 milyar dolar bulmak zor değildir. Bunun
yollarından biri gayri safi milli gelirinin sadece % 0.17’sini kalkın-
ma yardımına ayıran ya da GSMH’nin % 0.7’si olan uluslararası
hedefin kabaca dörtte birini kalkınma yardımı olarak veren
benim ülkemi, yani ABD’yi hedef alır.
İsveç, Danimarka, Norveç, Hollanda, Lüksemburg, ve Bir-
leşik Krallık’ın her biri GSMH’nin en az % 0.7’sini vermektedir.
ABD de aynısını yapabilir ve yapmalıdır. Eğer bunu yaparsa
GSMH’den ayrılacak fazladan % 0.53’lük pay yaklaşık 90 milyar
dolar küresel maddi kaynak oluşturur.
ABD şu an GSMH’nin yaklaşık % 5’ini ya da yıllık yaklaşık 900
milyar doları, (Pentagon, CIA, gaziler ve diğerleri gibi) askeri
harcamalara ayırmaktadır. Bunun en az 90 milyar dolarını kal-
kınma yardımına aktarabilir ve aktarmalıdır. Odak noktasının bu
şekilde savaştan kalkınmaya kaydırılması ABD’nin güvenliğine
ve küresel güvenliğe büyük destek sağlar. ABD’nin yakın za-
manda Kuzey Afrika ve Orta Doğu’da yaptığı savaşlar trilyonlar-
ca dolara mal olmakla beraber, ulusal güvenliği güçlendirmek
şöyle dursun, zayıflatmıştır.
Küresel zenginlerden vergi alınmalı
İkinci bir seçenek de servetlerini genellikle Karayip›lerdeki ve
başka yerlerdeki vergi cennetlerinde saklayan küresel zenginler-
den vergi almak olabilir. Bu vergi cennetlerinin çoğu İngiltere’nin
denizaşırı bölgeleridir. Bunların büyük bölümü de Wall Street
ve Londra ile bağlantılıdır. ABD ve Britanya hükümetleri vergi
cennetlerini korumuştur çünkü parasını oralarda tutan zengin-
ler kampanya bağışlarına veya politikacıların aile üyelerinin işe
alınmasına da para ayırmaktadır.
Vergi cennetlerinden toplamda en az 21 trilyon doları bulan
bu mevduatlardan küçük bir vergi alınması istenmelidir. Zengin
ülkeler, bu yaptırıma uymayan vergi cennetlerini küresel finans
piyasalarına erişimlerini kesmekle tehdit ederek böyle bir verginin
alınmasını sağlayabilir. Elbette, vergi cennetleri ayrıca şeffaflığı
sağlamalı ve vergi kaçırma ve kurumsal gizlilikle ilgili sıkı tedbirler
de almalıdır. 21 trilyon dolar tutarındaki mevduattan alınacak
yıllık % 0.25 oranında küçük bir mevduat vergisiyle bile yılda 50
milyar dolar maddi kaynak sağlanır. Her iki çözüm de mantıklıdır
ve nispeten basit biçimde uygulanabilir. Bunlar Sürdürülebilir Kal-
kınma Hedefleri’nde yer alan yeni küresel taahhütleri destekler.
Son Astana Ekonomik Forumu’nda, Kazakistan Devlet Başkanı
Nursultan Nazarbayev küresel sağlığı ve eğitimi desteklemek
amacıyla denizaşırı mevduattan bir şekilde vergi alınması için
çağrıda bulundu. Diğer dünya liderleri de onun yaptığı eylem
çağrısına destek vermelidir.
ABD kaynak ayırmalıdır
Dünyamız son derece zengindir ve gezegendeki her çocuğun
yaşama sağlıklı bir başlangıç yapması küresel sağlık ve eğitim
fonlarıyla kolayca desteklenebilir. ABD’nin ziyan ettiği askeri har-
camalardan küçük bir maddi kaynak ayrılarak ya da vergi cennet-
lerindeki mevduatlardan çok küçük bir vergi alınarak – ya da aşırı
zenginlerin kendi yöntemleriyle para vermesi için benzer tedbirler
alınarak – yoksul çocukların yaşamşansları hızla ve çarpıcı biçimde
arttırılabilir ve dünya çok daha adil, daha güvenli ve daha üretken
bir yer haline getirilebilir. Beklemek için hiçbir bahane yoktur.