98 / 132
EKONOMİK
FORUM
98
Kuruluş sermayesi nereden bulundu?
Bankanın kuruluş sermayesinin nereden
bulunduğu konusunda kesin belgeler vardır.
Kurtuluş Savaşı sırasında Hintli Müslümanlar
tarafındanMustafa Kemal’e gönderilen para-
nın harcanmayan kısmı bankanın ilk sermaye-
si olarak Mustafa Kemal tarafından verilmiştir.
Atatürk’ün özel kalemMüdürü Hasan Rıza
Soyak, bu konuda şunları yazıyor.
(1)
“Mustafa Kemal’in açtığı çetin mücade-
leye yardım amacı ile Hintli Müslümanlardan
(Bazı kaynaklarda Pakistan olarak geçer. Fakat
o zaman Pakistan yoktu.) şahsına yaklaşık
500-600 bin lira kadar bir para gönderilmişti.
Bu paranın 500 bin lirasını Büyük Taarruz’dan
önce Maliye karşılayamadığı için bazı gider-
ler için Batı cephesi komutanlığına vermişti.
Zaferden sonra 500 bin liranın 380 bin küsur
lirası Bakanlar Kurulu kararı ile kendisine iade
edildi. Atatürk bu paranın ülkeye faydalı bir
şekilde nasıl kullanılacağını düşünüyordu.”
“Celal Bey’e sorunuz
onun fikrini alınız”
Devamını Celal Bayar’dan dinleyelim:
“Mübadele ve İmar İskan Vekili bulu-
nuyordum. Bir gün Atatürk’ün kayınpe-
deri Uşakizade Muammer Bey bana geldi.
Gazi’nin ve kendilerinin 250 bin liralarının
bulunduğunu, bununla ihracat ve ithalat
işleri yapmak istediklerini, fakat Gazi haz-
retlerinin kendisine, “Bir kere Celal Bey’e
sorunuz, onun fikrini alınız”dediğini söyledi.
İthalat ve ihracat işlerinin çok riskli olaca-
ğını, sonra Gazi’nin bu işlere adının karış-
mamasını düşündüm. Vaktiyle bankada
çalışırken (Bursa’da Deutsche Orient Bank)
Türk tüccarlarının yabancı bankalardan
faydalandıklarını görür ve bir milli Türk ban-
kasına ihtiyaç duyardım. Bu 250 bin lira ile
1 milyon sermayeli bir banka kurulmasını,
bunun aslında bir kamu hizmeti olacağını
düşündüm ve Muammer Bey’e söyledim.
Atatürk bu fikri beğenmiş, bir akşam sof-
rada ortaya atmış. Üzerinde derinlemesine
konuştu ve “Fakat kim idare edecek bunu?
Bunu idare etmek için Celal Bey gibi bir
insan lazım” demiş. Atatürk bu konuyu bir
gün bana açtı.
“Böyle bir şeyi kabul eder misin” diye sordu.
-Siz emrettikten sonra, dedim.
-Ama vekilliği bırakmak gerekirse...
-Mümkündür dedim.
-Belkimebusluğudabırakmakgerekir, dedi.
-Mümkündür Paşamdedim.
OandaAtatürk’ün gözleri yaşarmış gibi idi
Atatürk “Git Osmanlı Bankası’ndan 250 bin
lirayı al, bu işe başla “ dedi.
Atatürk'ün yazısı
26 Ağustos günü tayin edildim. O günün
anısına Atatürk bana şu yazıyı gönderdi.
“Bankanın kurulmasına karar verildikten
sonra artık uygulamaya sıra gelmişti. 1924
yılının Mayıs veya Temmuz ayındaki bir Ba-
kanlar kurulu toplantısında karar kesinleşti.
Bu karar 8 Temmuz 1924 tarihli Hakimiyeti
Milliye’de yer aldı. Haberde Celal Bey tara-
fından kurulması söz konusu olan bankanın
Nizamanamei esasisi (Ana sözleşmesi) ha-
zırlandığı duyuruluyor ve aynı gün kuruluş
için hükümete resmi başvurunun yapılacağı
belirtiliyordu. Haberde Celal Bey’in İmar İs-
kan Bakanlığı’ndan istifa edeceği de belirtili-
yordu. Üç gün sonra Celal Bey aynı gazeteye
özel bir demeç veriyor Meclisin karşısında
evkaf binalarının birinde işe başlayacaklarını,
genel müdür muavini olarak da Avrupalı bir
uzmanla sözleşme yapıldığını duyuruyordu.
Bankanın adını kimbuldu?
Bankanın isim babasının kim olduğu ko-
nusunda iki farklı öykü anlatılmaktadır. Celal
Bayar 1984 yılında ölümünden 2 yıl önce İş
Bankası Genel Müdürlüğü’nde banda kayde-
EKONOMİ TARİHİ