101 / 132
101
EKONOMİK
FORUM
Telif hakkı: Project Syndicate, 2016.
www.project-syndicate.org
Eğer Trump, temel atmaya hazır projeler seçerse, uzun vadede
üretkenl k üzer ndek etk s asgar olacak. Eğer gerçek altyapıyı
seçerse, kısa vadede ekonom k büyüme üzer ndek etk s asgar
olacak. Sonradan etk l olan canlanmaların, son derece d kkatle
yönet lmed ğ sürece, kend ne has sorunları var.
Kampanyası esnasında Trump, Amerikan işlerini dışarıya
yaptıran yöneticilere karşı sert olacağına söz vermişti. Şimdi ise
yaklaşımının işe yaradığının kanıtı olarak, ev ısıtma sistemi ve
klima üreticisi Carrier’in 800 kadar işi benim de memleketim
olan Indiana’da tutacağı haberini servis ediyor. Ancak bu anlaşma
vergi mükelleflerine 7 milyon dolara mal olurken, Carrier işlerin
1,300’ünü Meksika’ya verecek. Bu, sağlam bir endüstriyel veya
ekonomik politika olmamakla birlikte, maaşları artırma veya
ülke çapında iyi iş fırsatları yaratmaya da fayda etmeyecek. Bağış
peşindeki kurumsal yöneticiler tarafından hükümetin haraca
bağlanması için açık bir davet.
Benzer şekilde, altyapı harcamalarındaki artışın vergi kredile-
riyle elde edilmesi çok büyük ihtimal ve bu da koruma fonlarına
yardımcı olurken, Amerika’nın bilançosuna zarar verecek: böyle
programların uzun vadeli kayıtları, paraya az değer kattıklarını
gösteriyor. Halka olanmaliyeti, özellikle de hükümetin neredeyse
sıfır faiz oranında borç alabildiği bir dönemde yüksek olacak. Bu
özel sektör-kamu ortaklıkları başka yerlerdeki gibiyse, riski hükü-
met alırken, kar koruma fonlarına gidecek.
Eğer Trump, temel atmaya hazır projeler seçerse, uzun vade-
de üretkenlik üzerindeki etkisi asgari olacak; eğer gerçek altyapıyı
seçerse, kısa vadede ekonomik büyüme üzerindeki etkisi asgari
olacak. Sonradan etkili olan canlanmaların, son derece dikkatle
yönetilmediği sürece, kendine has sorunları var.
Trump’ın ABD Hazine Bakanı olarak seçtiği, Goldman Sachs
ve koruma fonu gazisi Steven Mnuchin, kendi endüstri dalındaki
diğerleri gibiyse, işe katacağı uzmanlık, iyi tasarlanmış bir vergi
sistemi değil, vergiden kaçmak olacaktır.“İyi”haber, vergi reformu
kaçınılmazdı ve Saray Sözcüsü Paul Ryan ve personeli tarafından
zenginlere Cumhuriyetçilerin uzun zamandır beklediği daha az
yenilikçi, daha çok sermaye dostu bir vergi sistemiyle devralın-
ması muhtemeldi.
“Fırsat eşitliği”
Emlak vergisinin kaldırılmasıyla, Cumhuriyetçiler nihayet
uzun zamandır içlerinde ukde olan hanedan zenginerki yaratma
hırslarını, partinin bir zamanlar duyurduğu“fırsat eşitliği”şiarından
uzak bir hayal haline getireceklerdi.
Büyük vergi kesintileri ve büyük masrafların artması kaçı-
nılmaz olarak daha büyük bütçe açıklarına neden olur. Bunun
yanına bir de Trump’ın açığı azaltmaya dair vaatleri eklenince,
muhtemelen Reagan dönemi tarzındaki sihirli düşünüşü be-
raberinde gelecektir: tam zıttı onlarca yıldır kanıtlanıyor olsa da
bu kez zenginlere yönelik vergi kesintileriyle ekonomiye gelen
canlanma o kadar büyük olacak ki, aslında vergi gelirleri artacak.
Bu hikaye, Trump’ın öfkeli, yerinden edilmiş Pas Kuşağı seç-
menleri için iyi bitmiyor. Dengesiz bütçe politikaları, ABD federal
rezervinin faiz oranlarını daha hızlı normalleştirmesine neden
olacak. Bazıları henüz başlangıç aşamasında olan enflasyonu
(düşük işsizlik oranı sebebiyle) görüyor; bazıları fazla düşük faiz
oranlarının uzun sürmesinin sermaye piyasalarının dengesini
bozduğuna inanıyor; bazıları ise“mühimmatını yenilemek”istiyor
ki ekonomi tekrar yavaşlarsa, Fed faiz oranlarını düşürebilsin.
Trump, Fed’in faiz oranlarını artırması gerektiğini savundu.
Aralık ayının başında normalleşmeye dair ilk adımı atan Fed ise
neredeyse muhakkak faizleri artıracak ve Trump da istediğine
bin pişman olacak. Parasal daralmanın mali canlanmadan ağır
basarak, şu anda yürürlükte olan Obama büyüme hamlesini
durdurma ihtimali çok yüksek. Daha yüksek faiz oranları inşaat
işlerini kesecek ve doların değerini artıracak ve böyleceTrump’ın
vadettiğinin tam aksine daha büyük ticari açıklara neden olacak
ve daha az üretim işi doğuracaktır. Bu arada da vergi politikaları
orta sınıf ve çalışan ailelere çok sınırlı fayda getirecek ve sağlık,
eğitimve sosyal programlarda kesintilerle çok daha büyük zarara
yol açacaktır.
Trump’ın milyarder kabinesi, Gucci çantalar ve 10,000 dolar
değerindeki Ivanka bileziklerini almaya devamedebilir ama sıra-
dan Amerikalıların geçim gideri belirgin bir derecede artacaktır
ve Meksika ve başka yerlerden parçalar gelmezse, üretim işleri
daha da azalacaktır.
Elbette birkaç yeni iş oluşturulacaktır; Washington DC’de K
Sokağındaki lobicilik dükkanlarında özellikle de Trump, kurut-
maya söz verdiği bataklığı tekrar doldururken…Nitekim, Ame-
rika’nın yasal yolsuzluk bataklığı, 1920’lerde Başkan Warren G.
Harding yönetiminden beri görmediği bir derinliğe ulaşacak gibi
görünüyor. Gerçekten de şu anda ABD ve dünya genelinde her
şerde bir hayır var gibi durmuyor. Trump yönetimi, Amerika’nın
ekonomisi ve işçileri için ne kadar kötüyse, iklimdeğişikliği, insan
hakları, basın ve barış ile güvenlik sağlamaya yönelik politikaları
başka herkes için de bir o kadar yıkıcı olacak.