Forum 269

104 / 132

EKONOMİK FORUM 104
İş yer nde yönet mler
“ekos stem anal z ”n
önems yor
Ekos stemler n rekabet
üzer ndek etk ler günlük
medyanın lg menz l ndek
yer n almalıdır. K tlelere
er şeb l rl k artırılmalıdır k
ülkem z n enerj s n boşa
harcamayalım.
B ilincimiz bizi var eden, varlığımızı koruyan ve geliştiren; bizi
başkalarından farklı kılan özelliklerimizi, yani kimliğimizi
belirleyen; başkalarının bizi nasıl algıladığını tanımlayan
kişiliğimizi de oluşturan en değerli varlığımız olduğunu
biliyoruz. Bilincin insan yaşamındaki belirleyici etkilerini ilk kez Çetin
Altan’ın bilinç tanımlamasında derinliğine kavradığımı anımsıyorum.
Özetle diyordu ki:“Bilinç, gerek birey, gerekse toplum olarak karşılaşılan
söylem ve eylemlerin nedenleriyle kaynaklarını, daha geniş çerçeve
içinde, otomatik bir akıl dürtüsüyle hemen kurcalamaya, sorgulamaya
kalkmaktır”. Orhan Güvenen, “Bilinç, zaman ve mekan içinde, eksi
sonsuz artı sonsuz arasında kendimizi belirleyebilme olgusudur”diye
daha farklı bir pencereden bakarak tanımlamasını yapıyor. Ağ toplumu
kavramını bütün dünyaya kabul ettiren sosyolog Manuel Castells,
bilinci tanımlarken, “Belirli bir düzeyde duyarlı olma: İncelediğimiz
konuyu ilgilendiren bileşen ve bağlamı açıklayabilme; kendi olanak ve
kısıtlarını bilme; istikrarlı bir yön seçmiş olma; dikkat nesnesi ile benlik
arasında ilişki kurma”gibi özellikleri öne çıkarıyor. Michio Kaku,“Zihnin
Geleceği”adlı kitabında,“Bilinç, farklı değişkenle, sıcaklık, uzay, zaman
ve bunların ilişkili olduğu diğerleri için de çoklu geribildirimdöngüleri-
ni kullanarak bir amaca ulaşmayı sağlayan; eş, yiyecek, barınak bulmak
vb. bir dünya modeli yaratma sürecidir” tanımlamasını yeğliyor.
Başta Michio Kaku olmak üzere, bilim insanları bilincin değişik
düzeyleri olduğunu belirtiyorlar. Çok genel bir özetleme yaparsak,
bilincin ilk düzeyi evrendeki konumu koruyacak bilgi ve beceriyle
donanmaktır. Bütün canlı organizmalar bilincin ilk düzeyine sahiptir;
canlarını korur ve nesillerini sürdürürler.
Bilincin bir üst basamağı, çevre ile ilişki kurarak sosyal mesafeleri
dengelemektir. Gelişmeler, uygun alanları keşfederek, yapılacak işin
tanımlanmasını yapıp sınırlarını belirleyerek ve gerekli ilişkileri kurarak,
rakipler, müttefikler vb. sürdürülür. İnsan başta olmak üzere bazı canlı
grupları bilincin bu ikinci düzeyindedir.
Bilincin üçüncü basamağı, evreni derinliğine kavramak için mo-
deller kurmak, benzetimlerle-simülasyonlarla, erişmek istediğimiz
sonuçlara ulaşabilmek için öngörülerde bulunmayı ve önlemler
almayı becerebilmektir. Başka bir anlatımla “öngörme ve önlem
Rüştü Bozkurt