103 / 132
103
EKONOMİK
FORUM
Telif hakkı: Project Syndicate, 2016.
www.project-syndicate.org
2008 f nansal kr z n n patlak vermes n n ardından Başkan Barack
Obama ABD f nansmanını hedef aldı ve küresel AIDS kontrolü yarı
yolda kaldı. 2016 t bar yle, tüm HIV poz t f b reyler n kabaca yarısı
ARV tedav s görüyor, %90 hedef n n çok altında.
Süregiden salgın, tıpkı bir metropolitan alanda çocukların
%80’i aşı olduğunda, diğer %20’si aşı olmasa dahi kızamık
salgının bittiği gibi, bitme noktasına gelecektir. Bazı vakalar
kalacak olsa da AIDS felaketi sona erecektir.
2020 yılına kadar 90-90-90’a ve 2030 yılına kadar 95-95-
95’e ulaşmaya ilişkin amaç, ülkeler başarı için çabaladığı
sürece gerçekçidir. İsveç yakın zamanda 90-90-90 hedefine
ulaştığını açıkladı. Diğer pek çok yüksek gelirli ülke de çok
yakın. Uluslararası yardım ve ulusal çabalarla, 90-90-90’a
yalnızca yüksek gelirli ülkelerde değil gelişmekte olan
ülkelerde de ulaşılabilir.
Dünyanın büyük kısmı için, en büyük güçlüklerden bir
tanesi, 90’lardan ilki olarak, 2020’ye kadar HIV pozitif birey-
lerin en az %90’ının muayene edilmiş ve hastalığı taşıdığını
öğrenmiş olmasını temin etmek. Bu hedefe ulaşmak için,
semptomları gösteren veya yüksek risk taşıyan kişilerin
muayene için sağlık sistemine bağlanması gerekiyor.
HIV taşıyıcısı bireyin test sonucunun pozitif olduğu
görüldüğünde, ikinci %90’a ulaşmak (AVR tedavisi) temelde
finansman ve kadrolamaya kalıyor; yeterli bir sağlık bütçesi
ile tüm taşıyıcı bireylere ilaç temin edilebilir.
Üçüncü %90’ı başarmak ise (viral yükün baskılanması)
aslen AVR tedavisi gören bireylerin, ilaçlarını zamanında
alıp almadığına bağlı oluyor. Hastaları, kendilerini sağlıklı
hissettiklerinde dahi ilaçlara devam etmeye teşvik etmek
ve ilaçları zamanında ve karşılanabilir maliyetlerle temin
etmelerine yardımcı olmak için sosyal destek gerekebilir.
Yoksul ülkelerde durum
90-90-90 hedeflerine yoksul ve ulaşılması zor olan nü-
fuslarda bile yeni ve güçlü bir kamu sağlığı çözümü olan
ve akıllı telefonlarla desteklenen “topluluk sağlık çalışanları”
(TSÇ) sayesinde ulaşılabilir. TSÇ’ler en az lise mezunu olan,
HIV taşıyıcısı olması muhtemel olan kişilerin belirlenmesi,
test için kliniğe getirilmeleri ve sağlık protokollerine sadık
kalmalarına yardımcı olunması gibi belirli sağlık sorun-
larının yönetimi konusunda birkaç ay eğitim almış yerel
topluluk sakinleri. Yeni akıllı telefon uygulamaları, işlerini
yapmalarında bu kişilere yardımcı oluyor.
Genelde doktorların çok az olduğu ve AIDS salgını-
nın sıklıkla yüksek olduğu kırsal Afrika’da, TSÇ’lerin hayat
kurtarma potansiyelinin ne kadar yüksek olduğu gayet
iyi gösterildi ve belgelendi. Ayrıca, TSÇ olmak, gençlerin
kariyerlerine başlamaları için iyi bir yol sunuyor. Her ne
kadar ilk baştaki ücret çok düşük olsa da (belki aylık 100 $),
deneyim ve eğitim bu genç çalışanları daha ileri eğitime
(hemşirelik gibi), becerilerini geliştirmeye ve daha yüksek
gelirlere yönlendirebilir.
Ancak, her ne kadar AIDS salgınına bir son verme po-
tansiyeli olsa da dünya şu anda arafta kalmış durumda. Ne
yazık ki hükümetlerimiz cesur hedefler ve bunlara ulaşmak
için araçlar çerçevesinde değil, “her zamanki gibi iş” çerçe-
vesinde hareket ediyor. On altı yıl önce, her zamanki gibi
iş, AIDS’li kişilere neredeyse hiç tedavi anlamına geliyordu
çünkü finansmana erişim yoktu. O zamanlar, AIDS tedavi-
sini finanse etmek için yeni bir “Küresel Fon” önermiştim;
bu fikir kabul edildi ve Afrika’da AIDS kontrolü çağını baş-
latmaya yardımcı oldu.
Bush’un yaptığı katkılar
ABD Başkanı George W. Bush idaresi AIDS’e ciddi bir
ABD finansal desteği sağladı ve Küresel Fon ile ABD prog-
ramları birlikte milyonlarca kişinin tedaviye ulaşmasına yar-
dımcı oldu. Fakat, 2008 finansal krizinin patlak vermesinin
ardından Başkan Barack Obama ABD finansmanını hedef
aldı ve küresel AIDS kontrolü “yarı yolda” kaldı. 2016 itiba-
riyle, tüm HIV pozitif bireylerin kabaca yarısı ARV tedavisi
görüyor; %90 hedefinin çok altında.
Yeni gelen Trump idaresi, hükümetler ve diğer finan-
sörlerden gelecek mütevazi bir finansal destek ile AIDS’i
sonlandıracak bu tarihi fırsatı kaçırmamalı. Tüm kaynaklar-
dan yıllık 10 milyar dolar fazla geldiğinde, ABD’den gelecek
yıllık sadece 3-4 milyar dolar bu işi bitirmek için yetecektir.
Şüpheciler, Trump’ın böyle bir çabanın kahramanı ol-
masının muhtemel olmadığını söyleyerek, dalga geçecektir.
Ama dürüst olalım, 15 yıl önce Bush’un AIDS’le savaşta mali
desteğin itici gücü olacağını kim tahmin ederdi ki? Tarih
olumlu olduğu kadar olumsuz sürprizlerle dolu. AIDS’in
sonu da neslimiz için tarihi bir başarı olabilir, ulaşmak
istersek…