kıyasla çok küçük olmasına rağmen merkez bankası
yöneticileri kararlı bir şekilde fiyat istikrarına odak-
landı. Dünya, menkulleştirmenin risklerini anlaya-
mamanın ve genel olarak manivela gücüne, gölge
bankacılık sistemine odaklanamamanın bedelini
ağır ödedi.
ABDMERKEZ BANKASI’NIN SORUMLULUĞU
Elbette, bütün merkez bankası yöneticileri
suçlanamaz. Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin,
Hindistan ve Türkiye gibi ülkelerin mali krizden
etkilenmemesi tesadüf değildi. Buradaki merkez
bankası yöneticileri kendilerinin ya da başkalarının
deneyimlerinden serbest piyasaların her zaman ve-
rimli olmadığı veya kendini düzenlemediği dersini
çıkarmıştı.
Örneğin, Malezya Merkez Bankası başkanı
1997-1998 dönemindeki Doğu Asya krizi sırasında
sermaye kontrollerinin getirilmesini desteklediğin-
de bu politika hor görüldü, ama eski başkan o ta-
rihten bu yana haklı çıktı. Malezya sıkıntılı dönemi
daha çabuk atlattı ve krizden daha küçük bir borçla
çıktı. Uluslararası Para Fonu (IMF) bile artık serma-
ye kontrollerinin özellikle kriz dönemlerinde yararlı
olabileceğini kabul ediyor.
Bu dersler, parasal konularda dünyanın en yet-
kili makamı olan ABD Merkez Bankası (FED) Yö-
netim Kurulu Başkanı Ben Bernanke’nin yerine
geçmek için yapılan yarışta kesinlikle gerekli olacak.
FED’in başlıca iki sorumluluğu var; tam istihda-
mı, verim artışını ve fiyat istikrarıyla finansal istik-
rarı sağlamayı hedefleyenmakro seviyeli düzenleme
ve ayrıca mali piyasaları hedefleyen mikro seviyeli
düzenleme. Bu ikisi birbiriyle yakından ilişkili. Mik-
ro seviyeli düzenleme, makroekonomik faaliyeti
belirleyen önemli bir faktör olan kredi teminini ve
tahsisini etkiliyor. FED’inmikro seviyeli düzenleme-
deki sorumluluklarını yerine getirememesiyle, mak-
ro seviyeli amaçlarına ulaşamaması arasında güçlü
bir ilişki var.
FED başkanlığına ciddi anlamda aday olacak kişi
iyi düzenlemenin önemini ve ABD bankacılık siste-
minin özellikle sıradan Amerikalılara, küçük ve orta
büyüklükteki işletmelere (yani sermaye piyasasın-
dan para kazanamayanlara) kredi verme işine geri
döndürülmesi gerektiğini anlatmalı.
Alternatif politikaların risklerini tartma gere-
ği ve mali piyasaları bulandırmanın ne kadar kolay
olabileceği düşünülürse, sağlıklı iktisadi karar verme
yeteneğine ve sağduyuya da ihtiyaç var. Dolayısıyla,
FED’e mali sektörü çok fazla destekleyen ve düzen-
lemeye yanaşmayan bir başkan seçilmesi de göze
alınamaz.
YELLEN’İN FEDBAŞKANI SEÇİLMESİ
OLUMLU BİR GELİŞME
Enflasyonun ve işsizliğin göreli önemi hak-
kında yetkililer arasında ayrılıklar olduğu dü-
şünülürse, başarılı bir merkez bankası başkanı
aynı zamanda farklı perspektiflere sahip insan-
larla da çalışabilmeli. Ama FED’in yeni başkanı
Amerika’da işsizlik oranını bugünkü son derece
yüksek seviyeden düşürülmesini sağlamaya da
kendini adamalı, %7 hatta %6 oranındaki işsizlik
kaçınılmaz gibi görülmemeli.
Bazıları ABD’nin en çok ihtiyaç duyduğu şe-
yin krizleri ilk elden “yaşamış” bir FED başkanı
olduğunu savunuyor. Ama önemli olan sadece
kriz sırasında “orada olmak” değil, kriz yöneti-
minde sağduyulu hareket etmek.
Doğu Asya krizinin yönetiminden sorumlu
olan ABD Hazinesi yetkilileri acınası performans
sergileyerek, sıkıntılı dönemleri duraklamaya ve
duraklamaları da depresyonlara dönüştürdü. Bu
nedenle 2008 krizinin yönetiminden sorumlu
olanların da sağlıklı ve kapsayıcı bir iyileşme sağ-
layabildiği söylenemez. İpoteği yeniden yapılan-
dırma çabalarının ele yüze bulaştırılması, küçük
ve orta büyüklükteki işletmelere kredi verileme-
mesi ve banka kurtarma planlarının kötü idare
edilmesi gibi şeylerin yanı sıra, ekonomi serbest
düşüşe geçerken verim ve işsizlik tahminlerinde
önemli hataların yapılmış olduğu da belgelerle
kanıtlanmış durumda.
Bir krizi yöneten bir merkez bankası başka-
nı için daha da önemlisi yeni bir kriz olasılığını
azaltacak tedbirler almaktır. Tersine, bırakınız
yapsınlar yaklaşımı yeni bir krizi kaçınılmaz hale
getirmekten başka işe yaramaz.
Yale’de ders verdiğim dönemde en iyi öğrenci-
lerimden biri olan FED Başkanı Janet Yellen, or-
tak karar oluşturmada çok yetenekli son derece
zeki bir ekonomist. Yellen, Başkanın Ekonomik
Danışma Kurulu Başkanlığı, San Francisco Mer-
kez Bankası Başkanlığı gibi görevlerde ve mevcut
görevi FED Başkan Yardımcılığı’nde azmini ka-
nıtladı.
Yellen, mali piyasalar ve para politikası an-
layışının yanı sıra işsizliğin ve maaş durgunlu-
ğunun başlıca kaygı konusu olduğu bir çağda
çok önemli olan iş gücü piyasası anlayışını da
uygulamaya koymakta. Ekonomik düzelmeye ve
politikada devamlılığa ayrıca karşılıklı anlayışla,
saygı temelindeki küresel işbirliğine olan ihtiyaç
da düşünülürse, Yellen’in kontrolü altında olmak
tam da ABD politikası için gereken şey.
Başkan Barack Obama’nın kıdemli memur-
larının atanması, ABD Senatosu’nun “tavsiye ve
onayıyla” yapılmakta. Demokratik senatörlerin
kabaca üçte ikisinin Obama’ya Yellen’i destekle-
yen mesajlar gönderdiği de bilinmekte. Dolayısıy-
la, bu tavsiyelere kulak verilerek FED’e Yellen’in
seçilmesi olumlu bir gelişme oldu.
Telif Hakkı:
Project Syndicate, 2013.
Ekonomik
düzelmeye
ve politikada
devamlılığa
ayrıca karşılıklı
anlayışla,
saygı
temelindeki
küresel işbirliğine
olan ihtiyaç da
düşünülürse,
Janet Yellen’in
kontrolü altında
olmak tam da
ABD politikası
için gereken şey.
EKONOMİK
FORUM
87
i
