geçiş kotalarına ilişkin ifadeler uluslararası
planda bu konuya yaklaşım aksettirmesi ba-
kımından önemli.
Böylece pazara girişte, özellikle AB pazar-
larına girişte Türk ihracatçısı rahatlatılmış
oldu. Ayrıca Türkiye, AB ile Gümrük Birliği
Anlaşması’nın getirdiği yükümlülüklerden
dolayı müzakerelerde cesaretlendirici bir
tavır sergiledi. Türkiye’nin müzakerelere bu
yaklaşımı “sui generis” (Hiç bir kategoriye
girmeyen, kendine özgü davranış) konumuy-
la ilgiliydi.
6
Diğer taraftan G33 üyesi ülke sıfatıyla da
Türkiye, gelişme yolundaki ülkeleri ve en az
gelişmiş ülkeleri ilgilendiren anlaşmaları des-
teklerken, tarım alanındaki ilerlemeleri olum-
lu karşılıyor. Türkiye’ninmüzakerelerde tarım
alanındaki tutumunun, tarımdan geçimini
sağlayan nüfusun çokluğuyla da ilgisi var.
Bali, sonuçları itibarıyla, Doha Turu’nda
ve dünya ticaret sisteminde karşılaşılan tüm
zorlukların yenildiği bir girişim olmamakla
beraber, ileriye dönük karamsar havanın da-
ğılmasında bir umut ışığı oldu.
Kaynaklar:
1
Avrupa Komisyonu. (29 Kasım 2013). Ninth WTO
Ministerial Conference (Bali, Indonesia, 3-6 December
2013).
2
Ekonomi Bakanlığı. (10 Aralık 2013). Bali Paketi ile
dünya ticaretinin önündeki engellerin kaldırılmasında
önemli yol alındı.
&bolum=arsiv (Basın Açıklaması)
/
press-release_MEMO-13-1076_en.htm (Basın Açıklaması)
3
ICTSD. (2013). “Bridges Special Edition | WTO
Ministerial: Bali Package Hanging in the Balance”
(Müzakere Bilgilendirmesi).
bridgesweekly/bridgesweekly17-40.pdf
4
Avrupa Komisyonu (4 Aralık 2013). European
Commission welcomes Yemen’s accession to the World
Trade Organisation (Basın Açıklaması).
ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=997
5
Washington Trade Daily (9 Aralık 2013). “Bali” Reached
(Basın Açıklaması).
/
6
Aran, Bozkurt (2013). “Dünya Ticaret Örgütü Bali
Bakanlar Toplantısına İlişkin Beklentiler ve Türkiye”
(Değerlendirme Notu N201340).
masına göre, katılım paketinin onanması için Yemen’inönünde
altı ayı olması dolayısıyla Yemen, onanma tarihinden 30 gün
sonra resmi olarak DTÖ’nün 160’ıncı üyesi oluyor.
4
BALİ BAKANLAR TOPLANTISI’NIN TÜRKİYE AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Sonuç olarak, kısıtlı beklentilerle başlayan Bali Bakanlar Top-
lantısı, umulduğu gibi ancak bu kısıtlı beklentileri karşılayabildi.
Bu bakımdan Bakanlar Toplantısı, çok taraflı ticaret sisteminin
geleceği açısından hayati bir önem taşıyor. DTÖ’nün işlevselliği
açısından soru işaretleri bir nebze de olsa giderildi. 1994’teki Uru-
guay Turu’ndan bu yana DTÖ’nün çok taraflı ticaret sisteminden
hiçbir anlaşma çıkmamış olması, Doha Kalkınma Turunun gelece-
ği açısından da soru işaretleri oluşturuyordu. Dokuzuncu Bakanlar
Toplantısı’nda, DTÖ’nün Doha Kalkınma Turu’nu tamamlayabi-
leceğine ilişkin umut ışığı görüldü. Bali Bakanlar Bildirgesi’nde
kabul edilen çalışma programı da bu konuya verilen önemi gözler
önüne serdi. DTÖ’nün küresel ticaret açısından oynadığı hâkim
rol vurgulanarak, Bali Bakanlar Toplantısı’nın Doha Turu’nun ta-
mamlanması için önemli bir altyapı oluşturacağı düşünülüyor.
Bali sonrası çalışma programında, sadece Doha Turu’na değil,
DTÖ’nün diğer işlerine de bağlılık esası içinde olunacağı belirtildi.
Özellikle gıda güvenliği konusundaki geçici maddeye uzun süreli
bir anlaşmayla sonuç alınmasının önemi vurgulandı.
5
Türkiye açısından bakıldığında ise ithalata dayalı ihracat siste-
miyle 2023 vizyonundaki ihracat hedeflerine ulaşabilmesi için çok
taraflı sistemdeki gelişmeler önem taşıyor. Ticaretin kolaylaştırıl-
ması konusunda Türkiye’nin metne ekletmeyi başardığı transit
EKONOMİK
FORUM
55
i
ARAŞTIRMA
B
A
L
İ
,
D
O
H
A
T
U
R
U
’
N
D
A
V
E
D
Ü
N
Y
A
T
İ
C
A
R
E
T
İ
N
DE
K
A
R
Ş
I
L
A
Ş
I
L
A
N
T
Ü
M
Z
O
R
L
U
K
L
A
R
I
N
Y
E
N
İ
L
D
İ
Ğ
İ
B
İ
R
G
İ
R
İ
Ş
İ
M
O
L
M
A
M
A
K
L
A
B
E
R
A
B
ER,
İ
L
E
R
İ
Y
E
D
Ö
N
Ü
K
K
A
R
A
M
S
A
R
H
A
V
A
N
I
N
D
A
Ğ
I
L
M
A
S
I
N
D
A
B
İ
R
U
M
U
T
I
Ş
I
Ğ
I
O
L
D
U
.
