Güney Afrika
isyanlarda
JOSEPH E. STIGLITZ
G
üney Afrika, ırkçılık sonrası döne-
min başlarında imzaladığı yatırım
anlaşmalarını otomatik olarak ye-
nilemekten vazgeçmeye karar verdi
ve bazılarının feshedileceğini duyurdu. Ekvador
ve Venezuela kendi anlaşmalarını zaten feshet-
mişti. Hindistan, ABD ile bir yatırım anlaşma-
sını ancak ihtilafların çözümü mekanizmasının
değiştirilmesi şartıyla imzalayacağını söylüyor.
Brezilya ise zaten hiçbir zaman böyle bir anlaş-
ma imzalamadı.
Görüldüğü üzere direnç için yeterince sebep
var. ABD içinde bile, işçi sendikaları ve çevre,
sağlık, kalkınma ile diğer alanlardaki sivil top-
lum örgütleri ABD’nin önerdiği anlaşmalara iti-
raz etti.
Bu anlaşmalar gelişmekte olan ülkelerin ken-
di çevrelerini maden şirketlerinden ve diğer şir-
ketlerden; kendi vatandaşlarını ölüme ve hasta-
lığa yol açan bir ürünü bilerek tedarik eden tütün
firmalarından ve kendi ekonomilerini 2008’deki
küresel mali krizde büyük rol oynayan yıkıcı fi-
nans ürünlerinden koruma becerisine önemli
oranda ket vuracaktır. Bunlar hükümetleri, mali
piyasalarda sık sık kargaşa yaratan ve gelişmekte
olan ülkelerde krizleri alevlendiren istikrar bo-
zucu kısa vadeli sermaye akışlarını geçici olarak
kontrol altına almaktan bile alıkoyar. Aslında
bu anlaşmalar borç yapılandırmasından pozitif
ayrımcılığa kadar hükümet eylemlerine meydan
okumak için kullanılmaktadır.
Bu anlaşmaları savunanlar bunların mülki-
yet haklarını korumak için gerekli olduğunu id-
dia etmektedir. Ama Güney Afrika gibi ülkelerde
zaten mülkiyet hakları anayasanın teminatı al-
tındadır. Yabancılara ait mülkiyetin, bir ülkenin
kendi vatandaşlarına ait mülkiyetten daha iyi
korunması için bir sebep yoktur.
Ayrıca, eğer Güney Afrika’nın verdiği mül-
kiyet haklarını koruma taahhüdü konusunda
yatırımcıları ikna etmek için anayasal temi-
nat yeterli olmazsa, yabancılar Dünya Banka-
ANALİZ
92
EKONOMİK
FORUM
Joseph E. Stiglitz,
Columbia Üniversitesi’nde
Profesör ve Nobel Ekonomi
Ödülü sahibidir. Son kitabı
The Price of Inequal-
ity How Today’s Divided
Society Endangers our
Future - Eşitsizliğin Bedeli:
Günümüzün Bölünmüş
Toplumu Geleceğimizi
Nasıl Tehdit Ediyor ismini
taşımaktadır.
Uluslararası yatırım anlaşmaları yine haberlere konu oldu.
ABD şu aralar görüşülmekte olan biri Atlantik’e, diğeri ise
Pasifik’e köprü kuran iki büyük sözde “ortaklık” anlaşması
kapsamında
güçlü bir yatırım paktı
uygulatmaya çalışıyor.
Ama bu adımlara karşı giderek artan bir muhalefet var.
