2000’de yapılan uluslararası AIDS konferansın-
da, AIDS ile mücadelede yeni bir küresel fonun
neden gerekli olduğunu anlattım. 2001’in başın-
da, eski Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi
Annan küresel fonun kurulması için güçlü ve
ikna edici bir çağrıda bulundu.
Tüm dünyadan liderler Annan’ın çağrısına
cevap verdi, aylar içinde, küresel fon oluşturul-
du. O günleri dün gibi hatırlarım. Uluslararası
halk sağlığı çevrelerinde büyük heyecan vardı.
Ancak yabancı desteğin sözlü muhalifleri has-
talık kontrolüne ayrılan paranın artırılmasına iti-
raz etmeye başlayınca aynı zamanda hayal kırıklı-
ğı ve şaşkınlık da doğdu. Halk sağlığı konusunda
pek bilgisi olmayan bazı ekonomistler arasından
dobra muhalifler çıktı. İddialarını delillere değil
serbest pazar ideolojisine dayandırarak, dış yar-
dımın her zaman başarısız olacağını savundular.
Neyse ki dünya liderleri yardımlara şüpheyle
yaklaşanlara değil, halk sağlığı uzmanlarına ku-
lak verdi. ABD Başkanı George W. Bush hüküme-
ti küresel fona büyük ve önemli bir destek sağla-
yarak AIDS ve sıtmayla mücadele için yeni ABD
programları hazırladı.
YARDIMLARA ŞÜPHEYLE BAKANLAR
HAKSIZ ÇIKTI
2000’lerin ikinci yarısında, başlıca üç öldü-
rücü salgın hastalıkla mücadele eden program-
lar dünyaya yayılıyordu. Şüphecilerin itirazları
üzerine küresel fon, cibinliklerin yaygın biçimde
ücretsiz dağıtımına, teşhis imkânlarına ve sıtma
ilaçlarına maddi destek verdi.
İşe bakın ki bir nesil boyunca ilk kez Afrika’da
sıtmaya bağlı ölümler (bazı yerlerde hızlıca ol-
mak üzere) azalmaya başladı. Artık her yıl, Af-
rikalı çocuklar başta olmak üzere yüz binlerce
yaşam kurtarılıyor. Çocuklar sadece ölümden
değil, zayıflatan enfeksiyonlardan da korunuyor
ve gelecekte daha verimli bir hayat sürmek için
okullara gidiyor.
Aynı şey HIV/AIDS ve veremde de yaşandı.
2000 yılında, küresel fon kurulmadan önce, ge-
lişmekte olan ülkelerde enfeksiyon kapan insan-
lar virüslere karşı hayat kurtaran ilaç kullanma
şansı bulamadan AIDS’ten ölüyordu. 2010 yılın-
da, gelişmekte olan ülkelerde altı milyondan faz-
la insana virüslere karşı tedavi uygulanıyordu.
Benzer şekilde, verem testleri ve tedavisi de hız-
la arttı ve buna hastalığın sık görüldüğü birkaç
Asya ülkesindeki çarpıcı artış da dâhildi.
Yardımlara şüpheyle bakanlar haksız çıktı.
Sağlığa yapılan yardım işe yaramıştı. Dünya cö-
mertliğin, profesyonelliğin, genel terbiyenin ve
sağduyunun zaferinden büyük fayda görmüştü.
Yine de yeterli finansman sağlama konusun-
daki mücadele devam ediyor. Aynı şüpheciler 10
yıla yayılmış kanıtlara aldırmadan itiraz etmekten
bıkmadılar. Serbest piyasa tutuculuğunun (ya da
sadece her türden yardıma karşı ideolojik muha-
lefetin) onları ölüm kalım ihtiyaçlarına ve sağlık
uzmanlarınca iyi bilinen pratik metotların etkinli-
ğine karşı nasıl körleştirdiğini görmek hayret veri-
ci. Ayrıca onlar gıda üretimi gibi diğer alanlardaki
profesyonel metotlara karşı da körler.
Küresel Fon önümüzdeki üç yıl için acilen
en az 5 milyar dolar talebinde bulunuyor. Bu ra-
kam dünya ekonomisinin yanında çok küçük bir
miktar ve yüksek gelirli ülkelerde kişi başı yak-
laşık 5 dolara eşit. Geri kalanını dünyanın diğer
ülkelerinin karşılaması halinde bu miktarın iki
katı akıllıca kullanılabilir. ABD hükümeti büyük
olasılıkla 5 milyar doların üçte birini vermeyi
kabul edecektir. İngiltere yakın zamanda bunun
sözünü verdi ve dünya şimdi Almanya, Kanada,
Avustralya, Japonya, Avrupa, Orta Doğu ve As-
ya’daki diğer eski ve yeni bağışçı ülkelerin söyle-
yeceklerini bekliyor.
Dünyada milyonlarca insan bu hükümetlerin
vereceği karara bağlı olarak yaşayacak ya da ölecek.
Umarım hem onlar hem de biz yaşamı seçeriz.
Telif Hakkı:
Project Syndicate, 2013.
2000 yılında,
küresel fon
kurulmadan
önce, gelişmekte
olan ülkelerde
enfeksiyon
kapan
insanlar
virüslere
karşı hayat
kurtaran ilaç
kullanma şansı
bulamadan
AIDS’ten
ölüyordu.
2010 yılında,
gelişmekte olan
ülkelerde altı
milyondan fazla
insana virüslere
karşı tedavi
uygulanıyordu.
EKONOMİK
FORUM
95
i
