FORUM 257

94 / 132

Japon sendromu
Çin’i etkiliyor
Prof. JEFFREY D. SACHS
Ç in, Japonya’nın bir kuşak önce yaşadık-
larını bugün yaşıyor: İhracatı kısıtlaması
için Amerika Birleşik Devletleri’nden
(ABD) gelen talep sonrasında ekono-
mik büyüme hızında yaşanan düşüş. Japonya,
1980’lerin sonu ile 1990’ların başında giderek
büyüyen ürün ihracatı nedeniyle ABD tarafın-
dan “haksız ticaret” yapmakla suçlandı. ABD,
Japonya’dan ithalatı kısıtlamaya yönelik olarak
sert ve görünüşte ikna edici tehditler savurdu ve
Japonya’nın Yenin değerini aşırı yükseltmesini
sağladı ve böylece Japon ekonomisinin büyümesi
birden bire durdu.
Çin ekonomisindeki büyüme de, ABD’nin teş-
vikiyle aşırı değerlenen kurun baskısıyla önemli
ölçüde yavaşladığından aynı şey tekrar yaşanı-
yor olabilir. 1. Grafikte Yen’in reel (enflasyona
göre düzeltilmiş) kambiyo kurunun (Yen cari
işlemlerde konvertibl olduğu) 1964’ten bugüne
kadarki seyri görülüyor. Endeksteki yükselişler
reel değer yükselişi anlamına, yani Yen’in göreceli
fiyat seviyesi değişimleri sonrasında diğer kurlar
karşısında daha pahalı olması anlamına geliyor.
Görüldüğü üzere, Yen, Japonya’nın normalin
üzerinde büyüme gösterdiği 1960 ve 1970’lerde
yavaş yavaş değer kazandı. Daha sonra ABD’nin
ticari baskısı başladı ve Japonya, Plaza Accord adı
verilen 1985 tarihli anlaşmayla birlikte 1980’lerin
ortalarında kurların önemli ölçüde rekabet düze-
yine getirilmesine razı oldu.
Yen’in değeri, kısmen çok sayıda ülkenin de
müdahalesi sonucunda, 1984 ile 1988 arasında
reel olarak yaklaşık %50 oranında yükseldi. 2.
Grafikte, Japonya’nın ihracat rakamlarının hızlı
bir şekilde düştüğü görülüyor.
Ülke içindeki yatırımlardaki hızlı yükseliş, ih-
racat büyüme hızındaki düşüşü kısa bir süreliğine
olsa da telafi etti. Yen’in yükselmesi görünürde
kaçınılmaz olduğundan, Japonya’ya sermaye
Eğer Çin, ekonomik büyümesini desteklemek ve uzun vadeli bir
“Japonya tuzağına” düşmekten kaçınmak istiyorsa, görünüşe
göre Renminbi’nin değer kaybetmeyi sürdürmesi gerekiyor. Çin’in
artan ihracat kalemlerinin çoğunun, özellikle altyapı ekipmanı ve
diğer iş makineleri ihracatının ABD ve Avrupa’ya değil, Asya ve
Afrika’ya yönelebileceğini belirtmek gerekiyor.
GÖRÜŞ
94 EKONOMİK FORUM
Jeffrey D. Sachs
Columbia Üniversitesi’nde
Sürdürülebilir Kalkınma
Profesörü, Sağlık Politikası
ve Yönetimi Profesörü
ve Dünya Enstitüsü
Direktörüdür. Ayrıca
Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri’ne Milenyum
Kalkınma Hedefleri
konusunda Özel
Danışmanlık yapmaktadır.
Japon Yeni Reel Kuru (2007=100)
Kaynak:Darvas (2015), Bruegel,
Japonya’nın Yıllık İhracat Büyüme
Hızı (Üç Yıllık Hareketli Ortalama)
Kaynak:IMF; hesaplama yöntemi (X/Xt-3)^(1/3) – 1; X, Japonya’nın mal ihracat
endeksini temsilediyor.