106 / 132
EKONOMİK
FORUM
106
Negat f oranların
nes yanlış?
En y koşullar altında b le
para pol t kasının çöken
b r ekonom y tekrar tam
st hdam düzey ne get rme
becer s sınırlı olab l r. Ama
merkez bankaları yanlış
modele bel bağlarlarsa
eller nden gelen yapmış
olmak b r yana, kötü b r
durumu daha da berbat hale
sokab l rler.
Nobel Ekonomi ödülü sahibi olan Prof. Joseph E. Stiglitz, Roosevelt
Enstitüsü’nün Baş Ekonomisti ve Columbia Üniversitesi’nde ders
vermektedir. Adam S. Hersh, Roosevelt Enstitüsü’nde Kıdemli
Ekonomist ve Columbia Üniversitesi’nin Politik Diyalog Girişimi’nde
misafir öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
O
cak ayının başında, bu yılki ekonomik koşulların,
2008 yılında küresel mali krizin patlamasından bu
yana en kötü yıl olan 2015 yılında olduğu kadar
yetersiz olmayameyilli olduğunu yazmıştım. Ve son
on yıl içinde sürekli görüldüğü gibi, yıl içinde aylar geçtikçe, başka-
larının daha iyimser tahminleri de aşağı yönde gözden geçiriliyor.
Krizden bu yana küresel ekonominin başına bela olmuş olup
hafiften kötüye giden temel sorun küresel toplu talep yokluğu-
dur. Şimdi Avrupa Merkez Bankası (ECB) buna tepki olarak kendi
teşviklerini hızlandırmış, “sıfır alt sınırının” yani faiz oranlarının ne-
gatife düşememesi durumunun ancak geleneksel ekonomistlerin
hayallerindeki bir sınır olabileceğini göstermede Japonya Merkez
Bankası’na ve diğer birkaç merkez bankasına katılmıştır.
Bazı kredi faizleri arttı
Hal böyleyken, faiz oranlarını sıfırın altına çekme gibi alışılmı-
şın dışında bir şey deneyen ekonomilerin hiçbirinde, büyümeye
ve tam istihdama geri dönüş yaşanmamıştır. Bazı durumlarda,
beklenmedik bir sonuç görülmüş ve bazı kredi faizleri artmıştır.
Hem resmi modeller hem de politikacıların düşünüş biçimini
yönlendiren zihinsel modeller dahil, çoğu merkez bankasının kriz
öncesi modellerinin son derece hatalı olduğu net olarak görülmüş
olmalıdır. Krizi hiçbiri tahmin etmedi ve bu ekonomilerin çok azı
tam istihdama geri dönüş noktasına yaklaşabildi. 2011 yılında, tam
da Euro krizi kötüye giderken ve işsizlik çift basamaklı seviyelere
çıkıp deflasyonu daha da yaklaştırırken ECB bilindik şekilde faiz
oranlarını iki kez yükseltti. Eski ve güvenilmez modelleri belki biraz
değiştirerek kullanmaya devamettiler. Bumodellerde, faiz oranı iyi
ekonomik performansı sağlamak için yukarı ve aşağı yönde ayar-
lanan temel politika aracıdır. Eğer pozitif faiz oranı yeterli olmazsa,
negatif faiz oranının iş görmesi gerekir. Ama görmemiştir.
Prof. Joseph
E. St gl tz