107 / 132
107
EKONOMİK
FORUM
Telif hakkı: Project Syndicate, 2016.
www.project-syndicate.org
Bu yaz B rleş k Krallık’ta gördüğümüz g b eğer Avrupalı
l derler terc hler yapmazlar veya yapamazlar se Avrupalı
seçmenler bu kararları onların yer ne vereb l rler ve l derler
bu sonuçlardan memnun olmayab l r.
Daha iyi liderler gerek
İkinci tip açıklama Avrupa’nın ekonomiden daha iyi anlayan ve
daha iyi politikalar uygulayan erkek ve kadınların, daha iyi liderlere
sahip olması gerektiğini ifade ediyor. Kusurlu politikalar, sadece
tasarruf politikası değil, aynı zamanda eşitsizliği arttıran ve nitekim
genel rağbeti ve potansiyel büyümeyi zayıflatan yanlış, sözde yapısal
reformlar, kuşkusuz ki sorunları daha kötü bir hale getirdi.
Ama Euro bölgesi kaçınılmaz bir şekilde Almanya’nın sesinin
daha yüksek çıktığı politik bir anlaşma. Son yüzyılın üçüncü dö-
neminde Alman politika belirleyicileriyle iş yapan her hangi biri
muhtemel sonucu önceden bilmelidir. En önemlisi, mevcut tüm
araçları verseniz dahi en başarılı ekonomik deha bile Euro bölgesini
refaha eriştiremez.
Euro bölgesinin kötü performansının üçüncü takım nedenleri
ise AB’nin geniş kapsamlı sağ kanat eleştirisi, Avrupa ekonomik ülke
daimi delegelerini sıkıştırma tutkusu ve inovasyon engelleyici düzen-
lemeler. Bu eleştiri yazısında hedefini kaçırıyor. Avrupa ekonomik ülke
daimi delegelerinde iş yasaları veya refah devleti gibi kavramlar 1999
yılında sabit kur sisteminin oluşturulmasıyla veya 2008 yılında krizin
başlamasıyla beraber birdenbire bir değişim yaşamadı. Daha temel
olarak hayat standardı ve yaşam kalitesi önem taşıyor. Bizim Batı’da
boğucu temiz havamız ve suyumuzla ne kadar varlıklı olduğumuzu
inkar edenler Pekin’i ziyaret etmeli.
Euro doğuştan kusurludur
Geriye dördüncü açıklama kalıyor: Euro, tek tek ülkelerin ya-
pıları ve politikalarında daha büyük suça sahiptir. Euro doğuştan
kusurludur. Dünyanın gördüğü en iyi politika yapıcıları bile sistemin
işlemesini sağlayamamışlardır. Euro bölgesinin yapısı altın standartla
ilişkili olan bir ekonomik değişmezlik dayattı. Tek bir para birimi, üye
ülkelerin düzenleme için en önemli mekanizmasını, döviz kuru,
ortadan kaldırdı ve Euro bölgesi, para vemaliye politikalarını kısıtladı.
Asimetrik şoklara ve üretgenlikteki farklılığa cevap olarak ger-
çek (enflasyona göre düzeltilmiş) döviz kurunda bazı ayarlamalar
yapılmalıydı. Yani Euro bölgesinde bulunan az gelişmiş ülkelerdeki
fiyatlar Almanya ve Kuzey Avrupa’ya bağlı olarak düşmeliydi. Ama
Almanya’nın enflasyona karşı katı tutumundan, fiyatlar sabit kaldı,
dolayı diğer yerlerde düzenleme yalnızca sert bir deflasyonla sağ-
lanabildi. Alışıla geldik şekliyle, düzenleme yükü Euro bölgesinin en
fakir ülkeleri ve özellikle oradaki işçilerin üzerine bindi ve zayıflayan
sendikalara ve birçok insanın işsiz kalmasına sebep oldu. Dolayısıyla
Euro bölgesi ülkelerini yakınsama planı büyüyen ülkeler içindeki ve
arasındaki uyumsuzluklardan dolayı acı bir şekilde başarısız oldu.
Bu sistemuzun vadede çalışamaz ve çalışmaz: demokratik politi-
ka başarısızlığını kesinleştirir. Yalnızca Euro Bölgesi’nin kurallarının ve
kurumlarının değişmesi Euro’nun çalışmasını sağlayabilir.
Yedi değişiklik gerekiyor
Bunun için yedi tane değişiklik gerekecektir:
Bütçe açığının GSYH’nin%3 ünden az olmasını gerektiren yakın-
sama kriterinden vazgeçmek,
Tasarruf kriterini, istikrarı sağlamak için dayanışma fonu destekli
bir büyüme stratejisiyle değiştirmek,
Ülkelerin dövizi kendi kontrollerinde değil de Euro bonoları veya
benzer bir mekanizmaya bağlı olan kriz meyilli sistemi yürürlükten
kaldırmak,
Uyum sağlama döneminde yükü paylaşmak daha iyi olur. Cari
hesap fazlasına sahip ülkeler maaşları vemali harcamaları yükseltme
sözü verirse; cari hesap açığına sahip ülkelerde fiyatların daha hızlı
yükselmesi sağlanabilir.
İstihdam artışı hesabı ve istikrarı da sağlayan ABD Federal Re-
zervinden farklı olarak sadece enflasyona odaklı, Avrupa Merkez
Bankası’nın yetki alanını değiştirmek,
Kötü performans gösteren ülkeler ve diğer “bankalar birliği”
bölümlerinden paranın kaçmasını engellemek için ortak mevduat
sigortası oluşturmak,
Euro bölgesinin yavaş ilerleyen ülkelerinin, lider ülkeleri yakala-
yabilmesini sağlayabilmek amacıyla planlanmış sanayi politikalarını
yasaklamak yerine desteklemek,
Ekonomik bakış açısından bunlar oldukça ufak değişimler ama
bugün Euro bölgesi liderleri bunları yerine getirecek siyasi iradeden
yoksun olabilir. Ayrıca bu mevcut yolun yarısının çürük olduğu ger-
çeğini değiştirmiyor. Refahı ve daha çok birlik yaratmayı amaçlayan
sistem tam tersi bir etki yarattı. Barışçıl bir boşanma mevcut açmaz-
dan daha iyi sonuçlar doğurabilir.
Kuşkusuz her boşanma masraflıdır ama bu karmaşık gidişat
daha pahalıya malolabilir. Bu yaz Birleşik Krallık’ta gördüğümüz gibi
eğer Avrupalı liderler zor tercihleri yapmazlar veya yapamazlar ise
Avrupalı seçmenler bu kararları onların yerine verebilirler ve liderler
bu sonuçlardan memnun olmayabilir.