111 / 132
111
EKONOMİK
FORUM
müessesenin temeline ilk harcı koymak
üzere Başbakan İsmet İnönü’yü görevlen-
dirir. Bölgenin kaderini değiştirecek olan
bu tarihi gün Karabük’te büyük coşku ve
heyecan yaratır. Çünkü, sadece sıradan
bir fabrikanın temeli değil, aslında bugün
ülkemizin 78. ili olan Karabük’ün de temel-
leri atılmakta idi.
Türkiye çelik endüstrisine geçmek-
tedir. Hadisenin önemini, 3 Nisan 1937
Cumartesi günü Karabük Demir Çelik
Fabrikaları’nın temeline ilk harcı koyan
Başvekil İsmet İnönü yaptığı konuşmada
şöyle dile getirir:
“Demir Çelik Fabrikaları 7 büyük fab-
rikadan oluşmaktadır. Bunlardan her biri
memlekette başlı başına bir kıymet sa-
yılabilir.Yüksek fırınlar, çelik fırınları, kok
fırını, haddehane, 20 bin KW kuvvetinde
bir elektrik santralı, büyük bir atölye ve tali
maddeler fabrikası. Bu fabrikada günde
bine yakın amele çalışacaktır. Amelenin
azlığı kurulacak olan fabrikanın ne kadar
modern ve mekanize edilmiş olduğunu
göstermeye kâfidir. Bütün bu müessesele-
re 22 milyondan fazla para sarf edeceğiz.
Fabrikanın her gün kullanacağı madenleri
236 vagon taşıyacaktır. Bu her gün on
trenin Karabük’e gelmesi demektir.
Arkadaşlar, endüstri hayatına hevesle
girdikten sonra asıl endüstrinin ana kısmı-
na, ağır endüstriye bugün başlamış bulu-
nuyoruz. Makine endüstrisi de buradan
başlar. Bu müessese içtimai bakımdan
da ayrıca dikkati celbedecek bir kıymete
haizdir. Burada çalışanların ikamet, çalış-
ma ve sıhhat şartları, mektep ihtiyaçları
ayrıca hazırlanacak, bunlar için ayrı ayrı
müesseseler kurulacaktır. Görüyorsunuz ki
Karabük Demir Çelik fabrikaları ile memle-
ketin her sahada çok kıymetli olan başlıca
ihtiyaçlarına cevap verecek bir müessese
kurmakla kalmıyoruz, Cumhuriyetçi ve
milliyetçi Türkiye’nin manevi ve içtimai
bir medeniyet ve kültür müessesesini de
meydana getirmiş oluyoruz.
Demir ve Çelik Fabrikaları’nın endüst-
ri bakımından, ekonomi bakımından
olduğu kadar memleket müdafaası için
olan yüksek önemine de bilhassa dikka-
tinizi çekmek isterim. Bu fabrikalar her
ihtiyaç için istediğimiz demir ve çeliği
temin etmekle memleket müdafaası
bugünden sonra daha emin temellere
dayanmış olacaktır.”
“Paşam bize ne vereceksiniz…”
Karabük Demir Çelik Fabrikaları’nın
temelinin atılması esnasında İsmet İnönü
ile töreni izlemeye gelen Öğlebeli Köyü
muhtarı İbrahim Ertan arasında geçtiği
rivayet edilen şu diyalog ise atılan temelin
önemine yapılan bir başka vurgudur.
Tören alanına doğru ilerleyen İsmet
Paşa’nın yanına gelen muhtar: “Paşam,
bizim tarlalarımızı alıyorsunuz, karşılığında
bize ne vereceksiniz” diye sorar. Paşa’nın
cevabı nettir; “Biz şimdi buraya bir hazine
gömüyoruz. Her gün gelir, bu hazineden
birer altın alarak evinize gidersiniz.”
Gerçekten de öyle olur. Karabüklü-
ler tam 76 yıldır bu hazineden beslenir,
Karabük bu hazineden kazandıkları ile
büyür gelişir.
Ancak Karabüklü hiçbir zaman çok
partili dönemde bu hazineyi Karabük’e
getiren, 16 hanelik Bük Köyü’nü il yapan
İsmet İnönü’ye hiç oy vermez. Hep rakip-
lerine verir. Vefasızlık mı bilgisizlik mi?..
1 Mart 1938’de teknolojik montaj ça-
lışmalarına başlanılan entegre demir çelik
tesisleri kurucu İngiliz firması uzmanları
ile birlikte, Türk mühendis, teknisyen ve
işçilerinin azami gayretle çalışmaları saye-
sinde üç yıl gibi kısa bir sürede yapılarak
6 Haziran 1939’da Kuvvet Santralinin işlet-
meye alınmasına müteakip diğer tesisler
de peyderpey işletmeye alınmışlardır.
da “Hakkınız var; fakat sahilden uzaklığı
nihayet Karabük kadar olan bir mıntıkada
kurulacak olursa ancak o zaman iktisadi
olabilir” dedi. Bundan daha içeride kurar-
sak ekonomik olamayacağını, çok sıkıntı
ekeceğimizi söyledi. Halbuki, bizim askeri
yetkililerin kanaati değişikti. Onlar fabrika-
nın Karabük’te değil, çok daha içerilerde
kurulmasında ısrar etmekteydiler.
Karabük’te kurulacak olan demir çelik
fabrikaları için yapılan ihaleye verilen
teklifler içerisinden Alman Krupp firması
ile İngiliz Brassert firmalarının teklifi nihai
değerlendirmeye alınmış ve fabrikanın
yapım işi Türkiye’nin dış politika tercihleri
doğrultusunda İngiliz Brassert firmasına
verilmiştir.
İlk harcı İsmet İnönü koydu
Böylece, Karabük Demir Çelik Fab-
rikaları’nın yapım ihalesini kazanan H.
A. Brassert şirketi ile Londra’da anlaşma
imzalamak üzere Reisi Cumhur M. Ke-
mal Atatürk’ün onayladığı 11 Temmuz
1936 tarihli kararname ile İktisat Vekaleti
Müsteşarı Faik Kurtoğlu ve Sümerbank
Umum Müdürü Nurullah Esat Sümer
İngiltere’ye gönderildi. 29 Eylül 1936 ta-
rihinde Londra’da imzalanan anlaşma
30 Aralık 1936 tarihinde yine ulu önder
tarafından onaylandı.
Bu tarihi anlaşmadan sonra sıra artık
temel atmaya gelmişti. Atatürk, bu büyük
Fabrika ilk üretime geçtiğinde çalıştırılacak insan bulunamadığı için mahkumlar getirilip istihdam
edildi ve onlar için Adalet Bakanlığı tarafından mahkum evleri kuruldu.