110 / 132
EKONOMİK
FORUM
110
Dr. Granigg’in çalışmaları sırasında
Ticaret Vekaletinde bir Genel Müdürlük
kurularak başka uzmanlar da getirilerek
madenlerimiz incelettirildi.
Madenlerimiz incelettirildi
Belçika’da Maurice ve Almanya’da
Koppers firmalarında kömürlerimizin
koklaşma testleri, Lüksemburg’da Medin-
ger’de demir cevherinin analizleri yaptı-
rıldı. Ancak, bu çalışmalara devam edil-
medi ve demir-çelik sanayinin kuruluşu
1928 yılına kadar gündeme gelmedi.
Türkiye’de demir-çelik sanayinin ku-
rulması çalışmalarına 1932 yılında üçüncü
kez Rus heyetinin incelemeleri ile başlandı.
Heyetin verdiği raporda, 1929-1930 yılları
gümrük istatistiklerine göre yılda 150 bin
ton demire ihtiyaç olacağı, gelecekteki
ihtiyaç da düşünüldüğünde 300 bin ton/
yıl üretim yapacak yüksek fırınlara gereksi-
nim duyulacağı, yüksek fırınların işletilmesi
için kurulacak kok fabrikasından da kimya
sanayii bakımından çok önemli yan ürünler
elde edileceği, ağır sanayii merkezi çevre-
sinde kurulacak sülfirik asit ve diğer yan
sanayinin ekonomik olacağı saptandı.
Nihayet, ağır demir sanayinin kuruluş
yerinin tespiti ve diğer sorunların incelen-
mesi için, Sümerbank ve Erkan-ı Harbiye
birlikte incelemelerde bulunarak Birinci
Sanayii Planı’nın bu en önemli kuruluşu-
nun kesin olarak kurulmasına karar ver-
diler ve kuruluş yeri için Karabük yöresini
uygun buldular.
Ekonomik kriz etkiledi
Mali imkansızlıklar ve 1929 dünya
ekonomik krizinin de etkisiyle dönem
dönem kesintiye uğrayan çalışmalara
1932 yılından sonra yeniden hız verilmiş,
kurulacak olan fabrikanın kapasitesi ve
ülkenin ihtiyaçları ve imkanları yeniden in-
celenmiş, bunun neticesinde demir-çelik
sanayinin kuruluş yeri ve diğer sorunların
incelenmesi için Sümerbank ve Erkan’ı
Harbiye temsilcilerinden bir kurul oluştu-
rulmuştur. Bu kurul; demir-çelik sanayinin
kurulabilmesi için gerekli koşulları her
yönüyle araştırarak, Türkiye’nin ilk entegre
demir-çelik sanayinin, maden kömürü
havzasına ve sahile yakınlığı, demiryolu
güzergahında bulunuşu ve stratejik uy-
gunluğu nedeniyle 16 hanelik Bük Köyü’n-
de kurulmasına karar vermiş ve böylelikle
1. Beş Yıllık Sanayii Planı’nın en önemli
yatırım kalemi olan demir-çelik sanayinin
kurulmasına başlanmıştır. Demir Çelik
sanayinin kuruluş yeri olarak Karabük’ün
seçilmesinde en önemli etkenlerden bi-
rinin de askeri-siyasi nedenler olduğu
görülmektedir. Kurulacak olan fabrikanın
büyüklüğü ve önemi beraberinde bu
tesislerin korunmasını da gündeme ge-
tirmiş ve gerek ülkemizin Kurtuluş Sava-
şı’ndan çıkmış olması ve gerekse 1.Dünya
Savaşı’nın yarattığı endişeler nedeniyle
fabrikanın, sahilden 100 km. kadar içeride
kurulması uygun görülmüştür.
Sovyet heyetinin ısrarı…
Dönemin Başvekili İsmet İnönü ha-
tıralarında Sovyet heyetinin demir-çelik
fabrikasının kurulacağı yer konusundaki
ısrarını şu şekilde açıklamaktadır: “Biz sa-
hilde istemiyorduk, o zamanki silahlara
göre, denizden doğrudan doğruya atış
altına alınabilecek bir fabrika kurmakta
mahzur görüyorduk. Fabrikanın daha
içeride olmasını düşündüğümüzü heyet
başkanı Prof. Orlof’a açıkça söyledim. O
EKONOMİ TARİHİ