83 / 132
83
EKONOMİK
FORUM
ÖZELLİKLE ÇİN GİBİ KÜRESEL
DEĞER ZİNCİRİNİN DAHA ÇOK SON
HALKASINDA YER ALAN ÜLKELERLE
OLAN TİCARİ İLİŞKİLER GELENEKSEL
YÖNTEMLERLE ANALİZ EDİLDİĞİNDE
BU HESAPLAMALAR GERÇEĞİ
YANSITMAYAN CARİ AÇIK RAKAMLARI
İLE SONUÇLANABİLİYOR. YENİ ÜRETİM
İLİŞKİLERİNE YENİ BİR MUHASEBE
SİSTEMİ GEREKİYOR.
DIŞ TİCARET AÇIĞINA KATMA DEĞER YAKLAŞIMI:
Ü
retim ağlarının küresel değer
zincirlerine dönüşmesi ile gü-
nümüzde küresel değer zincir-
lerine entegrasyon, rekabetçili-
ğin ön koşullarından biri haline geldi.
Teknolojik gelişmelerin de etkisiyle
üretimde yapısal değişikler meydana gelir-
ken, şirketler için küresel değer zincirlerine
eklemlenmek ülkeler için de bu zincirlere
ev sahipliği yapmak, rekabet gücünü ko-
rumak için önem taşıyor. Gelinen bu nok-
tada, dış ticaret analizlerinde de değişen
üretim ilişkilerini göz önünde bulundur-
mak gerekiyor. Artık, ülkelerin ihraç ettiği
birçok ürün yüksek oranda yabancı katma
değer içeriyor.
1995’te OECD ülkelerinin toplam ih-
racatının yüzde 19’u yabancı katma de-
ğerden oluşurken 2011’de bu oran yüzde
31’e yükseldi. Bir başka deyişle, değişen
üretim eğilimleri sonucunda, bir ülkeden
ihraç edilmiş görünen birçok ürün, aslında
o ülkenin başka ülkelerden ithal ettiği ara
mallardan oluşuyor.
Geleneksel dış ticaret analiz yöntemle-
ri, değişen bu üretim ilişkilerini de içeren
analizler yapmak için yetersiz kalıyor. Gele-
neksel yöntemlerle, iki ülke arasındaki dış
ticaret dengesi incelenirken, uluslararası
girdi çıktı ilişkisi göz önünde bulundu-
rulmuyor. Bu eksiklik yüzünden de eski
hesaplama yöntemleri, değişen üretim
ilişkilerini açıklamakta yetersiz kalıyor.
iPhone örneği
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştır-
ma Vakfı (TEPAV) Politika Analisti Ayşegül
Taşöz Düşündere de dünyanın en büyük
ihracatçısı olan Çin örneği üzerinden ikili
dış ticaret ilişkileri analiz etti.
Taşöz Düşündere, inceleme için gö-
rece yeni bir veri kaynağı olan ve ülke-
ÇİN ÖRNEĞİ