de sıkışmış gaz, metan hidratlar ve kömür
içinde bulunan metan gazı da geleneksel
olarak kabul edilmeyen gaz kaynakları ola-
rak biliniyor.
Normal şartlar altında faylanma gibi
herhangi bir jeolojik olay sebebiyle de gaz/
petrol içeren şeyl parçalanabilir ve bir kı-
sım gaz ve/veya petrol bulunduğu konumu
terk edebilir. Ancak faylanma sonrası bile,
çok az geçirimli şeyl içinden ayrılan gaz
veya petrol sınırlı miktarda olur. Yeni yön-
tem bu kayaları suni olarak parçalayıp bağ-
lantılı gözeneklerin sayısını, dolayısıyla gaz
akışını artırmaya dayanıyor. Şeyl içindeki
gaz veya petrolün üretimi yatay/dikey son-
daj ve çatlatma/kırma yöntemi (Induced
hydraulic fracturing veya hydrofracturing,
genellikle bilinen şekliyle fracing, fraccing
veya fracking) olabileceği gibi yatay sondaj
yoluyla da bu işlem yapılabiliyor. Eğer çalışılan bölgedeki topoğ-
rafya (yeryüzü şekli) bir kubbe gibiyse kubbenin en alt seviye-
sinde de petrol/gaz içeren şeyl bulunuyorsa dikey yerine yatay
sondaj tercih ediliyor. Bu yatay sondajlar zaman zaman 3 kilo-
metre uzunluğunda bile olabiliyor. Bu delme esnasında kırılan
ve bağlantılı gözenek sayısı artan şeyl içindeki gaz veya petrol
aynı düzenek kullanılarak üretilebiliyor. Eğer petrol akıcı değil-
se çeşitli ısıtma işlemlerinin yapılması ve kimyasal kullanarak
akışın hızlandırılması teknikleri de sık olarak uygulanıyor. An-
cak her zaman yatay sondaja uygun topoğrafyayı bulmak müm-
kün olmuyor. Bu nedenle genellikle dikey sondaj yapılıyor.
Bu kayaçlara ABD içinde şu ana kadar 1500-6100 metre ara-
sında değişen derinliklerde rastlandı. Derinlik arttıkça üretimin
zorlaşacağı da kolaylıkla tahmin edilebilir. Esasında yapılan son-
ENERJİ
82
EKONOMİK
FORUM
Yeryüzü
Kömür
kökenli gaz
Konvansiyonel
ham petrolle
bulunan gaz
Konvansiyonel
ham petrolden
ayrı gaz
Petrol
Geçirimsiz tabaka
Kum içinde
sıkı gaz
Kum taşı
Şekil 1:
Kaya gazı konumu
Şekil 2:
Parçalama-kırma yapılan bir kuyu kesiti
Kuyu çevre
kaplaması
Gazın
çatlaktan
sondaj
borusuna
akışı
Su, kum ve
kimyasallar
Kum
çatlakları açık
tutmaktadır
Hedef: Kaya gazı
bulunan şeyl
Taze su
aküleri
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
Gaz kuyusu Su kuyusu
K
a
y
a
g
a
z
ı
b
a
k
ı
m
ı
n
d
a
n
z
e
n
g
i
n
t
a
b
a
k
a
