ABD bombalarını
durdurmalı
Prof. JEFFREY D. SACHS
S
uriye Devlet Başkanı Beşar Esad, iktida-
rı elinde tutmak için defalarca aşırı şid-
dete başvururken, ABD ile birlikte Orta
Doğu ve Avrupa’daki diğer hükümetler
uriye’nin bir ölüm tarlasına dönüşmesinde or-
tak sorumluluk sahibidir.
ABD’nin liderliğindeki bu hükümetler
Esad’ın şiddetle devrilmesini açıkça istedi. Onlar
işin içine girmese, Esad rejimi uzun süre baskı
uygulayamazdı. İşin içine girmeleriyle beraber
Suriye bir kitlesel ölüm ve imha alanı haline
geldi. 100 binden fazla insan öldü ve dünyanın
kültürel ve arkeolojik hazinelerinin çoğu yıkıldı.
Suriye’de iç savaş iki aşamada gerçekleşti.
Kabaca, Ocak 2011’den Mart 2012’ye kadar de-
vam eden ilk aşama daha çok içişleriyle ilgiliydi.
Ocak 2011’de Tunus ve Mısır’da Arap Baharı pat-
layınca Suriye’de de protestolar oldu. Zalim bir
rejimin iktidarında yaşanan olağan sıkıntılara ek
olarak, Suriyeliler büyük bir kıtlık ve artan gıda
fiyatları nedeniyle yalpalıyordu.
Suriye Ordusu’nun bir kısmı yönetimden ay-
rılarak Özgür Suriye Ordusu’nu kurunca protes-
tolar askeri isyana dönüştü. Komşu Türkiye, is-
yancıların Suriye sınırına sığınmasını sağlayarak
isyana yerinde destek veren belki de ilk yabancı
ülkeydi. Şiddetin dozu artsa da, ölü sayısı 10 bin-
lere ulaşmayıp binlerde kalmıştı.
İkinci safha, ABD’nin çok sayıda ülkenin is-
yana destek vermek üzere organize olmasına
yardım etmesiyle başladı. 1 Nisan 2012 tarihin-
de İstanbul’da yapılan dışişleri bakanları toplan-
tısında ABD ve diğer ülkeler Özgür Suriye Or-
dusu için aktif mali ve lojistik destek talep etti.
Daha önemlisi, o tarihteki Dışişleri Bakanı Hil-
lary Clinton’ın beyanıydı: “Bizce Esad gitmeli.”
İlan ettiği amaca ulaşmanın net yollarını
içermeyen bu açık uçlu ifadenin, Suriye’de aske-
ri gerginliğin kamçılanmasında ve ölü sayısının
artmasında olduğu kadar, ABD’nin hiç yapma-
ması gereken şekilde koyduğu son noktaya karşı
kendi “inandırıcılığını” defalarca savunmak zo-
runda kalmasında da büyük payı vardı.
ABD’NİN SURİYEYANILGISINI ANLAMAK ZOR
ABD zaman zaman Suriye halkının menfa-
atine konuştuğunu iddia etti ancak Suriye’yi
daha çok İran gözüyle değerlendirdi. İranlı lider-
leri, İsrail’e komşu bir bölgede önemli bir müt-
tefikten mahrum bırakmak için Esad’ı görevden
almaya çalıştı. Suriye’de ABD liderliğinde göste-
rilen çabayı İran’la yapılan dolaylı bir savaş, şid-
detin çok artmasına katkıda bulunmuş alaycı bir
strateji olarak görmek en doğrusu olur.
ABD hükümetinin potansiyel aracı ve sorun
çözücü rolünden, Suriye’deki isyanın aktif des-
tekçisi rolüne geçişinin yanlış yönlendirilmiş
korkunç bir hata olduğunu tahmin etmek zor
değil. O tarihte bu durum, önce ateşkes yapıl-
masını ve bunun ardından pazarlıklı bir siyasi
geçişin meydana gelmesini isteyen eskiBirleş-
miş Milletler (BM) Genel Sekreteri’nin liderli-
ğinde yürütülmekte olan BM Barış Girişimi kar-
şısında ABD’yi muhalif konuma düşürdü. ABD
askeri isyana destek vererek ve Esad’ın hemen
görevden ayrılmasında ısrar ederek bu süreci
herkesten önce ele geçirdi.
ABD’nin nihai amacı Esad’ı görevi bırakma-
ya zorlamak olsa bile bu hatalı davranış Esad’ın
ve BM Güvenlik Konseyi’ndeki iki müttefiki
olan Rusya ve Çin’in direncini artırdı. Her iki
ülke de, bölgedeki kendi menfaatlerini koru-
maya çalışmaya ek olarak, Suriye’de ABD lider-
liğindeki rejim değişikliği fikrini anlaşılabilir bi-
çimde reddetti. Rusya, ABD’nin Esad’ın hemen
görevden ayrılmasına yönelik ısrarının barışa
engel oluşturduğunu iddia etti. Rusya bu nokta-
da haklıydı.
ABD zaman zaman Suriye halkının menfaatine konuştuğunu iddia
etti ancak Suriye’yi daha çok İran gözüyle değerlendirdi. İranlı
liderleri, İsrail’e komşu bir bölgede önemli bir müttefikten mahrum
bırakmak için Esad’ı görevden almaya çalıştı.
Suriye’de ABD
liderliğinde gösterilen çabayı İran’la yapılan dolaylı bir savaş,
şiddetin çok artmasına katkıda bulunmuş alaycı bir strateji olarak
görmek en doğrusu olur.
GÖRÜŞ
92
EKONOMİK
FORUM
Jeffrey D. Sachs
Columbia Üniversitesi’nde
Sürdürülebilir Kalkınma
Profesörü, Sağlık Politikası
ve Yönetimi Profesörü
ve Dünya Enstitüsü
Direktörüdür. Ayrıca
Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri’ne Milenyum
Kalkınma Hedefleri
konusunda Özel
Danışmanlık yapmaktadır.
