Araf’ta
beş yıl
JOSEPH E. STIGLITZ
A
BD yatırım bankası Lehman Brot-
hers 2008’de iflas ederek Büyük
Buhran’dan bu yana en kötü kü-
resel mali krizi tetikleyince, krize
yol açan sebep konusunda geniş bir fikir birliği
ortaya çıktı. Şişkin ve işlevsiz bir finans siste-
miyle sermaye yanlış tahsis edilmiş ve risk, yö-
netilmek yerine, yaratılmıştı. Finansal serbest-
leştirme ve kolay para bir araya gelerek aşırı
risk alınmasına katkıda bulunmuştu. Paranın
daha da kolay elde edilmesi finans sisteminin
tamamen çökmesini önleyebilse de, para politi-
kası ekonomiyi canlandırmada nispeten etkisiz
olacaktı. Bu nedenle, mali politikaya yani hükü-
metin daha fazla para ayırmasına bel bağlamak
gerekli olabilirdi.
Beş sene sonra, birileri yeni bir buhrandan
kaçınıldığı için kutlama yapsa da, Avrupa ya da
ABD’de refahın geri döndüğünü iddia edebile-
cek hiç kimse yok. Avrupa Birliği (AB) iki dip-
li (hatta bazı ülkelerde üç dipli) durgunluktan
yeni kurtuluyor ve bazı üye devletler sıkıntı
içinde. Birçok AB ülkesinde, GSMH hâlâ kriz
öncesi seviyelerin altında ya da bu seviyeyi çok
az aşabilmiş durumda. Avrupa’da yaklaşık 27
milyon kişi işsiz.
Benzer şekilde, tam zamanlı çalışmak is-
teyen 22 milyon Amerikalı da iş bulamıyor.
ABD’de iş gücü katılımı kadınların kalabalıklar
halinde iş gücü piyasasına girmeye başladığı
tarihten bu yana görülmemiş düzeylere düştü.
Birçok Amerikalının gelir ve refah düzeyi kriz-
den çok önceki düzeylerin altında. Gerçekte,
tipik bir tam zamanlı erkek işçinin geliri 40
yıldan uzun zaman önceki düzeylerden daha
düşük.
MALİ PİYASALARI İYİLEŞTİRMEK İÇİN
YAPILANLAR YETERLİ DEĞİL
Evet, mali piyasaları iyileştirmek için bir
şeyler yapıldı. Sermaye gereksinimlerinde biraz
artış olmakla beraber, gerekenin çok altınday-
dı. Riskli ara ürünlerden bazıları, örneğin mali
kitlesel imha silahları borsaya sokularak şeffaf-
lıkları artırıldı ve sistemik risk azaltıldı. Fakat
büyük kısmı borsa dışı karanlık pazarlarda sa-
tılmaya devam etti ki, bu da en büyük finansal
kurumlarımızdan bazılarının riske ne derece
maruz olduğu hakkında pek fazla şey bilmedi-
ğimizi gösterir.
Benzer şekilde, yıkıcı ve ayrımcı borç ver-
me uygulamalarından ve istismara açık kredi
kartı uygulamalarından bazıları engellendi,
ama devam etmekte olan bunlar kadar sömü-
rücü uygulamalar var. Çalışan yoksul kesim
hâlâ yüksek faizli maaş günü kredileriyle sö-
mürülüyor. Pazara hâkim olan bankalar ban-
kamatik ve kredi kartı işlemleri için esnaftan
ANALİZ
90
EKONOMİK
FORUM
Joseph E. Stiglitz,
Columbia Üniversitesi’nde
Profesör ve Nobel Ekonomi
Ödülü sahibidir. Son kitabı
The Price of Inequal-
ity How Today’s Divided
Society Endangers our
Future - Eşitsizliğin Bedeli:
Günümüzün Bölünmüş
Toplumu Geleceğimizi
Nasıl Tehdit Ediyor ismini
taşımaktadır.
Beş sene sonra, birileri yeni bir buhrandan kaçınıldığı için
kutlama yapsa da, Avrupa ya da ABD’de refahın geri
döndüğünü iddia edebilecek hiç kimse yok. AB iki dipli
durgunluktan yeni kurtuluyor ve bazı üye devletler sıkıntı
içinde.
Birçok AB ülkesinde, GSMH hâlâ kriz öncesi seviyelerin
altında ya da bu seviyeyi çok az aşabilmiş durumda.
Avrupa’da
yaklaşık 27 milyon kişi işsiz. Benzer şekilde, tam zamanlı
çalışmak isteyen 22 milyon Amerikalı da iş bulamıyor.
